Tezy wystąpienia prof. Kazimierza Ujazdowskiego w sprawie reformy Unii Europejskiej na debacie z udziałem prof. Joseph’a Weilera – amerykańskiego prawnika i profesora, specjalisty w dziedzinie prawa międzynarodowego i konstytucyjnego, rektora Europejskiego Instytutu Uniwersyteckiego we Florencji.
1 / Zmianę traktatów mógłby uzasadniać moment konstytucyjny, to znaczy powszechne akceptowane przekonanie, że bez instytucjonalnych reform nie da się przezwyciężyć kryzysu UE.
2/ Moment konstytucyjny nie występuję, traktat z Lizbony jest relatywnie nowy. Kryzys UE nie ma instytucjonalnego charakteru, zaletą aktualnych traktatów jest wewnętrzna elastyczność i możliwość wariantowego określenia relacji miedzy poszczególnymi aktorami i płaszczyznami integracji.
3/ Problemem Europy nie są chore instytucje, lecz postawy elit i złe praktyki. Europę trawi centralizm i protekcyjny stosunek elit do społeczeństw z jednej strony , z zaś drugiej egoistyczny eurosceptycyzm, który chce zlikwidować nawet podstawowe poziomy integracji (zamykanie rynków).
4/ Unia potrzebuje rekonstrukcji wzajemnego zaufania. Instytucje europejskie powinny powstrzymać się od centralizmu wyrastającego z nieufności do państw. Państwa muszą okazać zdolność do ponoszenia wspólnej odpowiedzialności za Europę. Słowem potrzebna jest synergia państw i UE.
5/ Raport Verhofstadta i raport Brok-Bresso nie odpowiadają na kryzys ponieważ powielają błędy centralizmu. Szczególnie raport Verhofstadt’a chce zacieśnia integracji kosztem pożądanej elastyczności, chce budować UE wyłącznie wokół Eurostrefy, wprowadza głosowanie większościowe, osłabia Radę UE i pozostawia poza Unią państwa, które nie godzą się na dogmatycznie zaprojektowaną integrację. Raport Broka jest mniej radykalny, ale narusza równowagę instytucjonalną kosztem państw, między innymi likwiduje stanowisko przewodniczącego Rady Europejskej i osłabia pozycję Rady.
6/ Po brytyjskim referendum potrzebujemy Europy zachowanej w dużej skali i wewnętrznie elastycznej, usuwającej nieformalne bariery krępujące wspólny rynek i pozwalającej na rozwój krajom, które pozostały przy narodowych walutach. W tej sytuacji potrzeba nam nie dogmatyzmu, lecz praktycznego funkcjonalnego podejścia do integracji.
7/ Tego typu reformy mogą być dokonane w ramach traktatów. Możliwa jest ściślejsza integracja w dziedzinie walki z terroryzmem, ochrony granic zewnętrznych. Wreszcie UE potrzebuje terapii transparentności, która jest warunkiem rozliczalności polityki i odbudowy zaufania obywateli.