logo
  • O mnie
  • Działalność publiczna
  • Uniwersytet
  • Biuro prasowe
  • Kontakt
search

  • O mnie
  • Działalność publiczna
  • Uniwersytet
  • Biuro prasowe
  • Kontakt
Biuro prasowe
Strona Główna | Artykuły
PiS zniszczył elementarny poziom zaufania, który jest niezbędny do utrzymania wspólnoty politycznej

Piotr Zaremba: Czy to Grzegorz Schetyna zgłosił się z pomysłem wystawienia pańskiej kandydatury na prezydenta Wrocławia, czy pan do niego?

Kazimierz Michał Ujazdowski*: Po tym, jak wystąpiłem w obronie Trybunału Konstytucyjnego, bardzo wiele osób, także z Wrocławia, mówiło mi: proszę nie stać z boku, proszę się przyczynić do tego, żeby opozycja była silniejsza. Doszedłem do wniosku, że po latach reprezentowania Wrocławia w Sejmie i Parlamencie Europejskim całkowite poświęcenie się sprawom wrocławskim jest tą odpowiedzią. Miasta będą rozstrzygały o jakości życia w większym stopniu niż kiedykolwiek. Jednocześnie kierowanie dużymi miastami będzie trudniejsze niż dotychczas, widzimy ogromną presję centralizmu.

I zadzwonił pan z tym do przewodniczącego PO?

Od miesięcy rozmawialiśmy z Grzegorzem Schetyną o sytuacji politycznej. To nie była jedna rozmowa. Podkreślam, nie chcę dla siebie żadnej innej politycznej roli niż wzięcie odpowiedzialności za jakość życia we Wrocławiu.

Wszedł pan jednak do gabinetu cieni PO.

Chcę wesprzeć opozycję w procesie rekonstrukcji rządów prawa i reform ustrojowych. Ale to rola wspierającego. Z punktu widzenia przyszłości samorządu to są także kluczowe zagadnienia.

 Konsekwentna wizja samorządności zakłada, że lokalna społeczność sama wyłania sobie kandydata. Pana Schetyna przywiózł w teczce.

Grzegorz Schetyna zarekomendował mnie miejskim strukturom PO. Podejmowały tę decyzję po otwartej dyskusji, pod kontrolą mediów. Padały też głosy krytyczne.

Schetyna to polityk, któremu leży na sercu los samorządności w Polsce?

Mam dobre doświadczenia ze współpracą z nim. W 2002 r. współtworzyliśmy samorządową koalicję PO-PiS. Wygrała wtedy dobra opcja dla Wrocławia, bo umieliśmy ze sobą rozmawiać i dotrzymać danego sobie słowa.

Eric Alira i Elżbieta Zakrzewska to radni PO sejmiku dolnośląskiego, których w 2008 r. Grzegorz Schetyna kaptował, aby mu pomogli obalić marszałka województwa z ramienia PO Andrzeja Łosia. Robił to jako sekretarz generalny partii i członek rządu Tuska. Alirę zatrudnił w klubie sportowym Zagłębie Lubin. Panią Zakrzewską w szpitalu MSW w Jeleniej Górze. Podoba się panu taki model?

Rywalizację wewnątrz obozu PO obserwowałem z zewnątrz. Pamiętam, że bywała twarda, obserwowałem z zaskoczeniem sposób, w jaki inna frakcja odbierała Schetynie władzę w regionie.

A skargi Rafała Dutkiewicza, prezydenta Wrocławia, że rząd Tuska naciska na niego, bo nie chce się on związać z Platformą. W grę wchodziło odmawianie inwestycji.

Dutkiewicz podjął potem współpracę z Platformą. Dowód z jego słów nie ma wielkiej mocy.

Może uznał, że nie warto się kopać z koniem?

Naukowe badania Rafała Matyi i Dariusza Mącarza o rozwoju miast Dolnego Śląska po 1998 r. pokazały, że samorządność w regionie, we Wrocławiu nie miała się źle. Przez ponad 20 lat wspierałem Wrocław jako parlamentarzysta i minister. W 1998 r. to na mój wniosek AWS-owski Sejm podwoił budżet Ossolineum, dzięki czemu ta instytucja wygląda tak pięknie. To samo można powiedzieć choćby o Centrum Historii Zajezdnia. Dziś wrocławska PO jest nastawiona na odnowienie potencjału Wrocławia. Brak autokrytycyzmu widać wśród współpracowników Dutkiewicza.

Czyli Schetyny nie ma co obwiniać o stare zamachy na samorządność?

Ale to co widzimy dzisiaj jest nie do porównania z tymi praktykami. Nawet 10-tysięczna dotacja na niewinny koncert z udziałem dzieci staje się problemem politycznym. Mówimy nie o rywalizacji i grze politycznej między rządem a samorządem, partią a lokalnymi siłami politycznymi, ale ograniczaniu swobody działania, wrogiej kontroli.

Radny Alira dostał pracę w Zagłębiu Lubin. Klub należał do KGHM, kontrolowali go polityczni protegowani Schetyny. Naprawdę chce pan wraz z nim walczyć z upolitycznianiem spółek?

Opozycja, żeby wygrać wybory z PiS, musi być wolna od słabości sprzed 2015 r., jednak skalę tego, o czym pan mówi, dzielą lata świetlne od tego, jak obecny obóz władzy niszczy standardy.

A jak już opozycja wygra? Nie wróci do starych praktyk?

Zwycięstwo wyborcze PiS pokazało, że to muszą być inne rządy. Wszyscy wyciągamy wnioski z przeszłości, opozycja także.

I nagnie się do tego Schetyna, partyjny boss, który przez lata ręcznie sterował wszystkim? Także samorządami.

Jeśli proponuję wraz z Grzegorzem Schetyną nowe przesłanie opozycji: „Państwo bezstronne, nowe zasady rekrutacji do spółek”, to biorę odpowiedzialność za jego realizację.

To kawałek wywiadu, którego udzielił mi pan w 2012 r. – na temat rządów PO. „Dziś mamy rzeczywisty system oligarchiczny. Miller mógł tylko marzyć o tak monopolistycznej władzy. Ta władza czerpie siłę z poparcia mediów, służb specjalnych, biznesu, administracji. To jest system politycznego panowania, bo nie rządzenia. I ten system jest sprzeczny z europejskimi standardami”.

Miałem wtedy poczucie, że system się zamyka, to prawda. Ale my teraz mamy do czynienia nie z czyjąś słabością. Wtedy respektowano wartości konstytucyjne. Dziś łamie się prawo. Sytuacja po 2015 r. wyznaczyła radykalnie inny punkt oceny dla tamtych rządów. Nie wycofuję się z nich, ale dziś mamy nadzwyczajną sytuację. PiS zniszczył elementarny poziom zaufania, który jest niezbędny do utrzymania wspólnoty politycznej.

Mówił pan wtedy: „Partia rządząca nie ma kultury wolnościowej. Formacja, która mieni się być liberalną, przeforsowała system zbierania danych o uczniach przez MEN, który nie jest charakterystyczny dla liberalnego państwa”.

I w tej sprawie niezależny Trybunał Konstytucyjny Rzeplińskiego stanął po mojej stronie. Platforma to zaakceptowała, bo istniały reguły, którym poddaje się władza. Istniała demokracja konstytucyjna, teraz została zniszczona przez PiS.

Ale pana opis ludzi PO był pesymistyczny. Skoro sparzył się pan na jednych, potem – może mocniej – na drugich, należało na jakiś czas stanąć z boku?

Zdecydowałem się nie na komfort, lecz odpowiedzialność. Powiedziałem: jeśli przegram wybory, rezygnuję z kariery parlamentarnej.

Na Marszu Wolności, imprezie niewrocławskiej, stał pan za Danielem Olbrychskim, który zagrzewał do walki z PiS. A zapowiada pan, że będzie we Wrocławiu walczył z nienawiścią.

Na Marszu Wolności dominował przekaz bardzo pozytywny. Nie było tam złości.

Teza Olbrychskiego, że Kaczyński jest gorszy niż Gomułka i Gierek, jest pozbawiona złości? Pan ją akceptuje jako wieloletni polityk PiS?

Uważam, że wobec tego wszystkiego, co się dziś dzieje w Polsce, powinienem być w tamtym miejscu.

„Gazeta Wyborcza”, Władysław Frasyniuk przedstawiają pana jako katolickiego fundamentalistę. To upokarzające?

Przykro mi, że stawia mi się zarzuty w oparciu o nieprawdziwe cytaty. Moje rzekome słowa, z których miało wynikać, że jestem homofobem, to nie cytat, a spreparowane omówienie wypowiedzi sprzed 14 lat z „Trybuny”. W polityce zawsze byłem rzecznikiem współpracy. Przypomnę wspólną z PO próbę napisania europejskiego rozdziału konstytucji w 2011 r. Od prezydenta mieszkańcy Wrocławia oczekują poprawy jakości życia w mieście. Deklaruję, że będę tonował spory światopoglądowe.

Podjął pan, konserwatysta, współpracę z partią, która popiera czarne protesty i wyrzuciła kilku swoich posłów za głosowanie przeciw aborcji na życzenie.

Ja biorę odpowiedzialność za dobre rządzenie Wrocławiem i za odbudowę rządów prawa. Nie politykuję na szczeblu narodowym.

Jako członek gabinetu cieni pan politykuje.

Budowanie alternatywy dla rządów PiS wymaga ryzyka i przezwyciężania różnic.

Powiedział pan, że kandydatka PiS Mirosława Różecka-Stachowiak nie będzie się w tych wyborach liczyć. Na razie macie, ona i pan, zbliżone wyniki. A pierwszy jest człowiek Dutkiewicza Jacek Sutryk. To może Sutryk i Różecka przejdą do drugiej tury?

Jestem przekonany, że wejdę do drugiej tury. W stawce kandydatów reprezentuję dążenie do mądrej zmiany w mieście. Pani Różecka jako posłanka pracowała nad demontowaniem w Polsce rządów prawa, jednocześnie sama niczym oryginalnym w swojej pracy parlamentarnej się nie może pochwalić. Obóz Rafała Dutkiewicza z kolei chce prostej kontynuacji, nie dostrzega nadejścia nowej epoki ani błędów ostatnich lat. Chce odcinania kuponów i jest sparaliżowany perspektywą zmiany. Z obawy przed nią był nawet gotów dać wyróżnione miejsce SLD, którego kandydatem staje się Jacek Sutryk. Ale cieszę się, że mamy prawdziwą konkurencję.

Nie tak dawno zaprzeczał pan, że będzie startował na prezydenta Wrocławia, bo „miasto jest dobrze zarządzane”. Coś się zmieniło?

Bronię dorobku prezydentów Zdrojewskiego i Dutkiewicza. Jestem przeciwny dzikiej rewolucji, potępianiu wszystkiego. Ale mówię, że Wrocławiowi potrzebna jest mocna korekta na poziomie zarządzania. Wierzę w demokratyzację miejskiej polityki. Wrocław potrzebuje przywództwa czerpiącego siłę ze sprawczości, a nie splendoru i satysfakcji.

Prezydent Dutkiewicz ma kłopot z demokracją?

Ma kłopot z wciąganiem ludzi do współpracy. Ja chcę uprawiać politykę republikańską. Nie jestem człowiekiem podejrzliwym, zazdrosnym o czyjeś talenty i dobre pomysły. Jestem zwolennikiem silnych procedur demokratycznych: podmiotowego traktowania Rady Miejskiej. Powierzenia szefostwa komisji rewizyjnej działaczowi opozycji. Bycia wzorem w respektowaniu prawa obywatela do informacji publicznej. Szerszego stosowania referendum. Większej przejrzystości, łącznie z kodeksem otwartości urzędu napisanym z organizacjami pozarządowymi.

Więc mówi pan: za Dutkiewicza tego wszystkiego nie macie.

Mówię, co trzeba zrobić.

Zapowiada pan coś, czego nie robiła PO na szczeblu centralnym ani w samorządach.

Wszyscy się uczymy, opozycja także. A we Wrocławiu PO nie jest formacją rządzącą, mnie zresztą zachęcali do włączenia się po stronie opozycji ludzie kiedyś krytyczni wobec Platformy. No i robimy razem rzeczy konkretne. Właśnie zgłosiliśmy z posłanką Augustynowską pomysł na „bon malucha” na poziomie miasta. Będzie on prowadził do poprawy opieki przedszkolnej w mieście i wesprze młode rodziny, przede wszystkim kobiety.

Co pana różni w wizji miasta od konkurentów?

Będę prezydentem uczciwym i skutecznym. Kandydat obecnej władzy w mieście zasugerował ostatnio, że na miejską politykę większy wpływ mają deweloperzy niż władze. Ja nie godzę się z bezradnością i nie będę uchylał się od odpowiedzialności. Każda inwestycja miejska powinna przechodzić test społeczny. Jest takie duże osiedle, dzisiaj ponad 2 tys. mieszkańców, a w planie 10 tys., o którym nie wie nawet wielu wrocławian: Lipa Piotrowska. Zbudowano je bez żłobka i bez szkoły. Gwarantuję, że takie przypadki nie będą się powtarzać.

Nie czuje się Pan samotny? Współpracuje Pan z ludźmi, z którymi nic Pana nie łączyło.

Nie. Samotność odczuwałem gdy broniłem niezależności Trybunału. Z Warszawy tego nie widać, ale ja wychowałem we Wrocławiu kilka roczników młodych ludzi. We wrocławskiej Platformie spotkałem wielu ludzi przejętych przyszłością miasta. To daje poczucie sensu.

 

Wywiad ukazał się na stronach www.dziennik.pl

Instytucje i ludzie

Serdecznie polecamy tekst „Ludzie i instytucje” Kazimierza Ujazdowskiego dostępny w publikacji „Problemy z naszym państwem”.

W moim Wrocławiu nie będzie miejsca na nienawiść. Będę ją wypalał żelazem – wywiad

Jak się wychodzi z PiS?

Nie powiem, żeby to było przyjemne.

Telefony od kolegów przestają dzwonić?

Przestają. Współpracownicy albo ludzie uchodzący za „związanych z Ujazdowskim” odczuli to na własnej skórze.

A pan w jaki sposób odczuł?

Niektórzy koledzy się odwracają, skracają się rozmowy na korytarzu. Sceny z kina moralnego niepokoju.

Jest pan długie lata w jakimś środowisku. Ma pan przyjaciół, znajomych, wspólne przeżycia i doświadczenia, prywatne i polityczne. Wspólne poglądy. W pewnym momencie zaczyna pan sobie zdawać sprawę, że już tu nie pasuje. Że już panu z nimi nie po drodze.

Dla mnie to było przeżycie na poziomie egzystencjalnym, tożsamościowym, nie politycznym. Przez całe lata byłem zwolennikiem głębokich reform w Polsce. Ale w ramach cywilizowanych reguł zachodniej tradycji prawnej.

Przeważył zamach PiS na sądownictwo?

Gdybym milczał, straciłbym tożsamość, wiarygodność i możliwość działania na przyszłość. Zaprzeczyłbym samemu sobie i wartościom, dla których jestem w polityce. Temu, w co wciąż wierzę: że polityka jest po to, aby budować państwo i instytucje dla wszystkich, reguły demokracji konstytucyjnej należy reformować i poprawiać, a nie podważać i osłabiać, że w polityce jest miejsce na rywalizację i spór, który nie może jednak niszczyć wspólnoty i reguł.

Protestował pan w ramach PiS?

Starałem się, mówiąc językiem prawa cywilnego, dołożyć wszelkiej staranności, żeby zapobiec katastrofie. W marcu 2016 proponowałem rozwiązanie sprawy Trybunału Konstytucyjnego, które zapobiegłoby jego dalszej destrukcji, szkodliwej dla Polski. Przez kilka miesięcy trzymałem się tego stanowiska. Gdy zorientowałem, się, że nie ma odwrotu, zrezygnowałem. Rozmawiałem z Jarosławem Kaczyńskim. Próbowałem…

Jak wyglądała rozmowa z prezesem? Słuchał pana czy zbył?

Słuchał.

Ale nie posłuchał.

Miałem w pewnym momencie wrażenie, że istnieje jakieś pole do przekonania go do mojego rozwiązania. Gdybym tak nie myślał, nie podejmowałbym rozmowy.

Wie pan, nosiłem to w sobie jak jakiś ciężar. Jeśli popełniłem błąd, to taki, że nie odszedłem wcześniej. Potem ludzie na ulicy zaczęli mi mówić: „Szanujemy, że pan wytrwał przy swoich poglądach i przeciwstawiał się tej destrukcji. A teraz niech pan nie stoi w rozkroku”. Mam poczucie, że to te głosy nadały sensu mojej decyzji o współpracy z opozycją. Miałem odwagę przeciwstawić się woli Jarosława Kaczyńskiego w fundamentalnej sprawie, będę miał siłę by walczyć o prawa samorządowe Wrocławia i jego dalszy rozwój.

Swoją kandydaturą wywołał pan bardzo nerwowe reakcje, również w samej PO.

Żeby skutecznie odpowiedzieć na politykę PiS i stworzyć alternatywę dla Polaków, formuła opozycji powinna być szeroka. To wymaga także nowego myślenia w PO, a to jest procesem.

Jaka w tym procesie będzie pana rola?

Jako prezydent zagwarantuję ochronę Wrocławia przed chorobami niesionymi przez politykę jakiej doświadczamy od 3 lat: pełnej nieufności, niszczenia instytucji, centralizmu – czyli skupienia całej decyzyjności w Warszawie. Do tego potrzebne są nie tylko chęci, ale duże doświadczenie polityczne i wiedza o funkcjonowaniu państwa, którą mam jako prawnik i konstytucjonalista. Chcę też pomóc opozycji w przygotowaniu programu reform ustrojowych, które uwzględnia konieczność kontynuacji reformy samorządowej. Tych zadań się podejmuję. Dla Wrocławia stawiam dzisiaj całe moje doświadczenie prawnicze, ministerialne, europejskie. Temu się poświęcę w całości.

Poseł Tomasz Cimoszewicz powiedział wprost: niech Ujazdowski przeprosi za atakowanie wyborców PO, a potem może dołączać do tej partii. Ma pan za co przepraszać? Przeprosi pan?

To prawda, że w przeszłości wypowiadałem krytyczne opinie o decyzjach PO, postulując bardziej ambitną i aktywną politykę. Za spory merytoryczne, które toczyłem, choćby gdy wnosiłem pakiet demokratyczny w Sejmie czy w komisji pracowaliśmy nad europejskim rozdziałem konstytucji, nie sposób przepraszać. Gdybym obraził ludzi popierających Platformę Obywatelską, słowa posła Cimoszewicza mogłyby być uzasadnione. To jednak nigdy nie miało miejsca. Każdy, kto rzetelnie obserwuje politykę w Polsce wie, że nigdy nie atakowałem współobywateli i wyborców jakiejkolwiek partii. Chcę też podkreślić, że nigdy nie wypowiadałem poglądów homofobicznych. Obcy jest mi język pogardy i emocji, które mają wyostrzać konflikt społeczny. Bardzo mi daleko do takiego rozumienia debaty politycznej. Dlatego też w latach 2010-2015 znacznie ograniczyłem moją obecność w mediach. Kluczowe jest to, że praktyka rządów PiS zmieniła bardzo wiele i inaczej wyznaczyła perspektywę oceny tego co przed nim, na nowo definiuje wyzwania kolejnych lat. Tylko największa siła opozycyjna ma potencjał naprawy tych szkód, które wydarzyły się po 2015 r. Lider PO z kolei dostrzegł konieczność poszerzenia spektrum opozycji i zaproponował mi start. To ostatecznie władze miejskie Platformy, po wyczerpującej i żywej dyskusji, wsparły moją kandydaturę.

Jak pan mówi o żywej i wyczerpującej dyskusji, to przypominam sobie, że Wrocław to miasto Grzegorza Schetyny i każdy lokalny polityk PO wiedział dobrze, że lepiej przeciw panu nie protestować.

Nie. Właśnie nie. To w Prawie i Sprawiedliwości otwarta dyskusja i głośno wypowiedziane zdanie odrębne wobec woli Prezesa jest nie do wyobrażenia.

To jak to było? Co mówili Panu politycy PO?

Były pojedyncze głosy krytyczne wobec postawienia na osobę  spoza środowiska lokalnej Platformy Obywatelskiej. Były one zresztą tak samo obecne wtedy, gdy kandydatką była prof. Alicja Chybicka. Znakomita większość reakcji ze strony parlamentarzystów, działaczy i ekspertów to gotowość do wspólnej i ciężkiej pracy. Ważne jest to, że w ostatnich tygodniach mogliśmy zacząć ze sobą intensywnie pracować. Poznałem we wrocławskiej Platformie wielu wartościowych ludzi, dobrze działające koła, spotkałem zainteresowanie pracami programowymi, kompetencje i żywy obywatelski zapał.

W Warszawie dało się zrobić tak, żeby PO i Nowoczesna miały wspólnego kandydata na prezydenta i wiceprezydenta. We Wrocławiu tak się zrobić nie dało. Może dlatego, że nie chcą głosować na konserwatystę?

Kandydat Nowoczesnej, Michał Jaros, deklarował start zarówno, gdy kandydatką PO była prof. Alicja Chybicka, jak i teraz, gdy jestem nim ja. Nic zatem się nie zmieniło. Liczę, że czas będzie pracował na rzecz mojej kandydatury, na rzecz PO jako głównej siły opozycyjnej oraz szerokiej formuły Koalicji Obywatelskiej. Przekonam nieprzekonanych w trakcie spotkań i gdy zaczniemy prezentować kolejne elementy programu dla wrocławian.

PiS w pana uderzy. Dla uciekinierów z okrętu Jarosława Kaczyńskiego nie będzie litości.

Ale ja nie jestem człowiekiem z cukru. I to gwarantuję mieszkańcom. A kadencja zacznie się w sytuacji, w której PiS rządzi krajem.

A jest pan taki pewny, że jak się będzie kończyła, to już nie będzie rządził?

Tak.

Skąd ta pewność? Jeśli z sondaży, to jeszcze za wcześniej skórę na niedźwiedziu pan dzieli.

Pewność stąd, że formuła PiS jako partii się wyczerpuje. Traci przewagę w najbardziej czułym punkcie.

Czyli?

PiS szedł do wyborów z przesłaniem: „Będziemy szanować ludzi bardziej niż poprzednia władza. Będziemy bliżej ludzi”. Proszę pana, to co jest teraz, to nie jest „bliżej ludzi”.

Transfer socjalny od państwa do ludzi jest rekordowy.

Ale towarzyszy mu pazerność działaczy PiS i dzika rewolucja w instytucjach państwowych i spółkach Skarbu Państwa. Skok na stołki, jakiego wcześniej nie było. I ludzie to widzą! To jest ten punkt, w którym PiS traci przewagę. A to właśnie ten czynnik zadecydował o zwycięstwie wyborczym.

W wywiadzie dla Gazeta.pl Grzegorz Schetyna broni pana przed zarzutami lewicy tak: „Ujazdowski nagle stał się dla części komentatorów najbardziej konserwatywnym politykiem w Polsce; on jest jeszcze bardziej zdumiony taką opinią niż ja”. I dodaje, że PO powinna mieć także konserwatywną nogę. Ta noga to m.in. pan. Radek Sikorski też był kiedyś bardziej na prawicy, nikt mu już tego nie pamięta. Pan jeszcze niedawno był wiceprezesem PiS.

Ale mój konserwatyzm zawsze sytuował się w centrum. Nie uczestniczyłem w wojnach ideologicznych. Tonowałem napięcia polityczne.

Na przykład mówiąc, że PiS jest „partią tolerancyjną także dla takiego dramatycznego przypadku, jaki dotyka homoseksualistów (…), „ale nie mylmy brutalnej propagandy postaw homoseksualnych z nawoływaniem do tolerancji. To jakieś szaleństwo i z punktu widzenia tego szaleństwa nasze rządy rzeczywiście będą czarną nocą”?

Stanowczo zaprzeczam, To nie był i nie jest mój język. W dyskusjach publicznych zawsze okazywałem szacunek wszystkim grupom i środowiskom. Jest to manipulacja. Niepodpisany z imienia i nazwiska autor „Trybuny” 13 lat temu posłużył się nie cytatem, a omówieniem mojej rzekomej wypowiedzi. Czy Pana nie dziwi ta cała historia? Jestem osobą publiczną od 30 lat i nigdy nie przypisywano mi poglądów homofobicznych, uchodziłem za bezstronnego ministra kultury i teraz nagle obwieszcza się, że jestem politykiem skrajnym? Za atakami dzisiaj kryje się intencja zdyskredytowania mojej kandydatury w oczach części opinii publicznej za pomocą stereotypu. Wrocław będzie miastem wolności i wzajemnego szacunku. Uważam, że należy wsłuchiwać się w różne głosy, zarówno z prawej, jak i z lewej. Ale decyzje polityczne powinny cechować się cnotą umiaru, a ich celem musi być integrowanie wspólnoty zamiast pogłębiania podziałów.

Jakim pan właściwie jest konserwatystą?

Konserwatyzm rozumiem bardziej jako szkołę sposobu myślenia niż jeden sztywny program polityczny. Dwie rzeczy były zawsze dla mnie najważniejsze. Po pierwsze: nacisk położony na dobrze urządzone państwo łączące wolność polityczną ze sprawnością władzy. Polscy konserwatyści byli instytucjonalistami, stali na stanowisku, że nie tylko dobre gospodarowanie, talent, współpraca społeczna, ale także dobre instytucje są warunkiem rozwoju. Po drugie: mądry patriotyzm. Konserwatyzm to wizja patriotyzmu będącego w opozycji do kosmopolityzmu i nacjonalizmu naraz.

A bliższy panu kosmopolityzm czy nacjonalizm?

Kosmopolityzm produkuje nacjonalizm.

Słucham!?

Właściwą odpowiedzią jest otwarty, inkluzywny patriotyzm. Nacjonalizm jest zjawiskiem kompletnie mi obcym. Wielokrotnie podkreślałem, że we wrocławskiej przestrzeni publicznej nie będzie miejsca na postawy skrajne i obecność ONR. Ponadto uważam, że polskie aspiracje muszą być realizowane w kontekście europejskim, przy pełnym szacunku dla praw innych narodów. PiS takie poglądy wypchnął na zewnątrz. Uznaje je za balast przeszkadzający w prostej komunikacji z wyborcami. Uważam, że budowanie szerokiej koalicji opozycyjnej, w której jest miejsce, jak mówi Grzegorz Schetyna, i dla mnie, i ludzi o orientacji lewicowej, jest naturalną, dobrą reakcją na monopolistyczną władzę. Jeśli pan zajrzy do najbardziej rzetelnej książki o polskim konserwatyzmie po 1989 roku, profesora Rafała Matyi, to widać w niej, że stroniłem od wszystkiego, co osłabiało i dzieliło polityczną wspólnotę. Konserwatyzm traktuje wojny ideologiczne jako ryzyko dla wspólnoty politycznej, krajowej i lokalnej.

A czy przez głosowanie można uczestniczyć w wojnie ideologicznej? Bo jest parę głosowań, w których pan brał udział, a które, jakby je przypomnieć w Platformie i na lewicy, niezbyt by się spodobały. 20.01.2011 r. – odrzucenie informacji premiera (wówczas Tuska) dotyczącej katastrofy smoleńskiej. 7.06.2011 r. – głosował pan za wezwaniem Rady Ministrów do umiędzynarodowienia śledztwa ws. katastrofy. 25.01.2013 r. – tego nie zapomni panu lewica: odrzucenie w pierwszym czytaniu ustawy o związkach partnerskich.

Głosowania nie są wyrazem wojny ideologicznej. Katastrofa smoleńska nigdy nie była dla mnie sprawą polityczną. Oczekiwałem na przekonywujące ustalenia ze względu na odpowiedzialność państwową i szacunek dla ofiar. Podobnie jak wielu obywateli boli mnie polityzacja tej sprawy. Powtórzę jednak po raz kolejny: dziś moim zadaniem publicznym jest start w wyborach na prezydenta miasta Wrocławia. Podejmuję się dla Platformy dwóch zadań: pracy w samorządzie jako – mam nadzieję – prezydent Wrocławia i kształtowania w ramach Gabinetu Cieni programu PO w dziedzinie rekonstrukcji rządów prawa i planów naprawy państwa, co także jest kluczowe dla rozwoju dużych polskich miast i ich roli w państwie. Alternatywa zaproponowana przez PO musi mieć coś nowatorskiego, nie żywić się sentymentem do tego, co było. Nie zamierzam natomiast uczestniczyć w polityce na poziomie krajowym i wstępować do partii politycznej. Chcę łączyć wspólnotę wrocławską, tonować napięcia światopoglądowe, przysłużyć się rozwojowi Wrocławia jako miejscu dobrego życia, bijącego własnym światłem w Polsce i Europie.

Panie pośle, łączenie wspólnoty i tonowanie napięć to ogólniki. A w sytuacji sporu między dwiema wizjami Polski – liberalno-lewicową i konserwatywną to jedna z najważniejszych spraw. Więc wracam do pytania o związki partnerskie i prawa osób LGBT.

Doprawdy te dylematy to nie jest domena polityki miejskiej i nie tego oczekują wrocławianie. Rozmawiam bardzo dużo z mieszkańcami, ludźmi o różnych poglądach, i nikt nie zadał mi pytania o te kwestie. Deklaruję jednak bardzo mocno: Wrocław pod moimi rządami będzie miejscem wolnej ekspresji dla ruchów LGBT, dla mniejszości seksualnych, w przestrzeni publicznej.

Konkret: przejdzie ulicami miasta Parada Równości?

Przejdzie. Jestem ostatnim człowiekiem, który by myślał o zakazie wyrażania poglądów czy prezentowania postaw. Pod wrocławskim niebem będzie przestrzeń wolności dla wszystkich tendencji poza tymi, które niosą nienawiść.

Ale regulacja ustawowa to już u pana nie przejdzie?

To nie jest obszar kompetencji samorządu i debaty miejskiej. Jeśli chodzi o moje osobiste zdanie, to jestem gotów wesprzeć rozwiązanie, które jest poza dyskusją – ustawę o osobie bliskiej. Reaguje na potrzeby zgłaszane m.in. przez środowisko LGBT, ale też przez osoby żyjące samotnie. Mogłaby dawać kluczowe uprawnienia o informacji w szpitalu czy przy dziedziczeniu.

Ale zdaje pan sobie sprawę, że dla wielu osób, nie tylko LGBT, to za mało?

Rozumiem. Jeśli pan mnie pyta osobiście: w sprawie ustawy o osobie bliskiej – jestem na tak. Ale za ustawą wprowadzającą związki partnerskie zrównane pod względem prawnym z małżeństwem nie mógłbym zagłosować. Po prostu takie są moje poglądy. Przy czym mówię otwarcie: nie pozwolę, żeby jakakolwiek mniejszość była we Wrocławiu nieszanowana. Wielokrotnie okazywałem wsparcie mniejszościom, np. wyznaniowym we Wrocławiu. Także wspólnocie żydowskiej. Jeśli będę prezydentem Wrocławia, to nie powtórzy się taki skandal, że pięć metrów od ściany ratusza…

…ktoś podpala kukłę Żyda.

Dokładnie. A Straż Miejska jest obecna, ale nie bardzo wiadomo, co właściwie tam robi.

Jak się pan poczuł, jak pan tę płonącą kukłę zobaczył?

Będę coś takiego wypalał żelazem. Podobnie jak szowinizm i nienawiść wobec jakichkolwiek mniejszości albo grup społecznych. Moim zadaniem będzie integracja wspólnoty mieszkańców Wrocławia i strzeżenie jego dobrego imienia. Chcę, żeby kreatywne pomysły z pola wrażliwości lewicowej znalazły udział w praktyce miejskiej. Mam na myśli redukowanie krzywdy społecznej, pomoc – większą niż do tej pory – samotnym matkom czy rodzicom dzieci niepełnosprawnych, debatę o modelu rozwoju urbanistycznego z uwzględnieniem większej roli budownictwa społecznego. Uważam, że polityka miejska to obszar, w którym rozmaite tradycje ideowe mogą się spotkać dla dobra wspólnego. Szczególnie, że i dla lewicy i dla wrażliwości chadeckiej to co wspólne jest podstawowym obszarem refleksji i troski. Pierwsze 20 lat po transformacji w Polsce to dominacja myślenia liberalnego, indywidualistycznego. Dzisiaj widzimy wyraźny intelektualny zwrot w stronę wspólnotowości i troski o to, co należy do nas wszystkich. Miasta są szczególnym miejscem odrodzenia myślenia o dobru wspólnym. Dlatego też w polityce miejskiej wolności gospodarowania, rzetelne reguły dla biznesu, bezstronności wobec przedsiębiorstw, które funkcjonują blisko publicznych inwestycji czy wydatków powinna towarzyszyć wyraźniejsza wrażliwość społeczna. Z nią wiąże się realna, a nie udawana, walka ze smogiem, za którą władza bierze odpowiedzialność, komunikacja publiczna dla wszystkich i na serio, dobra i dostępna szeroko edukacja oraz kultura, jakość i dostępność miejsc wspólnych w mieście w postaci otwartych zieleni i nabrzeży, czy po prostu niegrodzonej przestrzeni – te i inne kwestie pochodzą z tradycji socjaldemokratycznej, ale agora czyli wspólny plac czy rynek to także istota myślenia republikańskiego. W tym miejscu architektura i urbanistyka spotykają się z myślą polityczną.

To pan jak Tusk będzie konserwatywno-liberalnym socjalistą?

To słowa z tekstu Leszka Kołakowskiego o tym samym tytule, który daję moim studentom. Dziś wydaje się on idealistyczny w skali narodowej ze względu na totalną wojnę ideologiczną. Ale na poziomie polityki miejskiej jest to połączenie nie tylko możliwe, ale pożądane.

Czyli co, najlepiej jako polityk wziąć trochę z tego, trochę z tego i trochę z tego?

Tak! Wziąć najlepsze rzeczy i połączyć dla dobra wspólnoty. Wrocław potrzebuje zachowania tego, co najlepsze z dorobku prezydentów Zdrojewskiego i Dutkiewicza, i odnowy na takich polach jak partnerskie traktowanie innych uczestników polityki miejskiej: organizacji obywatelskich, ruchów miejskich czy po prostu grup mieszkańców. Przede wszystkim widzę potrzebę wytworzenia nowego modelu, w którym debata o mieście jest znacznie szersza, jej sercem jest Rada Miejska, a świat akademicki, parlamentarzyści i liderzy społeczni są zaangażowaniu w projektowanie rozwoju miasta.

To wszystko bardzo ładnie brzmi, tak łącząco, liberalnie, a potem jak przyjdzie co do czego, to stanie pan przed wyborami ideologicznymi. Przecież jednym z warunków poparcia pana kandydatury przez PO była obietnica, że poprze pan program in vitro, jeśli taki powstanie. A w sporze o Polskę już nie chodzi tylko o rządy prawa i sądy. Chodzi o społeczeństwo. Kwestie społeczne, prawa kobiet, prawa mniejszości, edukacja seksualna, edukacja w ogóle. W ciągu paru lat rozstrzygnie się, czy w Polsce wygra narracja liberalno-lewicowa, czy prawicowa. A miasta będą laboratoriami tego społecznego sporu. Wrocław też. Jak się pan w tym odnajdzie? Np. wprowadzi pan program in vitro?

Już mówię. Wrocławianie potrzebują i pragną wolności, wzajemnego szacunku, europejskości miasta, z którego są dumni. Jako prezydent to zagwarantuję. Myślę, że udowodniłem to jako minister kultury, gdy wspieraliśmy nawet ideologicznie dalekie mi projekty, choćby „Krytykę Polityczną”. Nie kierowałem się względami ideowymi, gdy nominowałem na stanowiska dyrektorów instytucji kultury. Nie chcę wymieniać całego szeregu tych dyrektorów o sympatiach lewicowych. Nikt mi nie zarzucił, że kogoś zwolniłem z powodów ideologicznych. To często nie podobało się politykom czy publicystom prawicowym i byłem z tego powodu atakowany. Ale pozostałem wierny przekonaniu, że państwo, instytucja publiczna, czy miasto nie jest łupem tej czy innej grupy, ale służy obywatelom, którzy maja różne poglądy i wrażliwości.

Trzy lata temu protestował pan przeciwko wystawianiu na deskach Teatru Polskiego we Wrocławiu sztuki „Śmierć i dziewczyna” – informuje „GW”. Czy to prawda?

Nie, to nieprawda. Nigdy nie cenzurowałem działalności artystycznej, a gdy byłem Ministrem Kultury chroniłem wolność instytucji, także Teatru Polskiego. Dbałem też o pluralizm. Kiedy tworzyłem Muzeum Historii Polski, szefem Rady tego muzeum został Władysław Bartoszewski, już wtedy opowiadający się przeciwko PiS [muzeum nie powstało do dziś – przyp. red.] Mam talent i nastawienie by integrować. Natomiast co do in vitro – nie traktuję tej kwestii jako przedmiotu wojny ideologicznej.

To dobrze, bo wielu traktuje.

A ja nie. Uważam, że u źródeł tego zagadnienia jest motywacja piękna – posiadania dzieci. W społeczeństwie, w którym coraz większa grupa ludzi traktuje dzieci jako ciężar, powinniśmy na to zareagować pozytywnie. Jesteśmy w kryzysie demograficznym. Gdyby to ode mnie zależało, to pewnie wolałbym rozwiązanie niemieckie, w którym in vitro jest zarezerwowane dla małżeństw.

A dlaczego tylko dla małżeństw? Miłość dwójki ludzi bez papierka lub ołtarza jest gorsza?

To kwestia ze sfery odpowiedzialności za dobro dziecka, myślę że to przyświeca prawodawcy niemieckiemu. Jeśli chodzi o miejski wymiar tego problemu, to po prostu zastosuję się do decyzji Rady Miejskiej, gdzie, mam nadzieję, dojdzie do szerokiej debaty. Ja decyzję wykonam.

Czyli z polityka stanie się pan urzędnikiem?

To nie powinna być decyzja, która zależy wyłącznie od prezydenta miasta. Wrocław nie powinien być teatrem jednego aktora.

 

 

z Kazimierzem M. Ujazdowskim rozmawiał Michał Gostkiewicz

wywiad dla www.gazeta.pl

Strategia Wrocław 2030. Zwycięstwo asekuracji, deficyt odwagi

Strategia Wrocław 2030. Zwycięstwo asekuracji, deficyt odwagi.

Autorzy autoryzowanej przez władze miasta strategii Wrocław 2030 wielokrotnie identyfikują stan niepewności co do przyszłości Europy i procesów, które będą rzutować na rozwój Polski i samego Wrocławia. Taka Diagnoza powinna skłaniać do odwagi i formułowania oryginalnych rekomendacji. Zamiast tego otrzymaliśmy dokument wyrażający niezdecydowanie i asekurację.

Autorzy nie maja odwagi wskazania na rzeczywiste priorytety w rozwoju miasta. Zachodzi przecież zasadnicza różnica między miastem ogrodem a miastem centrum nowych przemysłów i technologii, które wskazane są jako pożądane kierunki rozwoju. Strategia musi wskazać jeden z tych kierunków i przekonująco umotywować wybór. Przy świadomości, że nie jest to wybór zero-jedynkowy – dbałość o ekologię powinna być przecież standardem każdej polityki- mamy prawo oczekiwać wskazania preferencji. Czy miasto stawia na przemysły kreatywne czy też ma wspierać opcje miasta ogrodu i oprzeć rozwój na przetwórstwie zdrowej żywności?  

Czytelnik nie wie zatem co jest preferowane. Dokument odwołuje się do badań opinii wrocławian, w których trzy kierunki: miasto ogród, wiodące centrum nauki i kultury, oraz dolina krzemowa Europy Środkowej – uzyskują wysoki stopień aprobaty. Trudno się dziwić – wszystkie trzy mogły mieć w oczach respondentów potencjał atrakcyjności, ale nie można zintegrować ich w spójna wizję. Autorzy szczerze przyznają się do asekuracji pisząc: „Nasza strategia jest przede wszystkim o postawach jakie przyjmujemy wobec niepewnej przyszłości. Gdybyśmy się skupili na konkretnych celach do osiągnięcia ryzyko niepowodzenia strategii byłoby znacznie większe” (str. 13). Jednak rdzeniem strategicznego myślenia jest zdolność do ryzyka i weryfikacji.

Strategia wyraża nadzieje na zaawansowanie procesów integracji europejskiej, ale jej autorzy nie maja pomysłu na twórczą rolę Wrocławia w Unii Europejskiej. Tymczasem wzrost roli miast w UE będzie pochodną ich własnej kreatywności, pomysłowości w projektowaniu polityk unijnych. Sama stawka na zaawansowanie procesów integracji nie wystarczy. Nawet skromny w ambicjach Pakt Amsterdamski z 2016 zachęca miasta do projektowania i rekomendowania polityk unijnych. Do czegoś więcej niż liczenia na unijne dotacje, które będą się stopniowo zmniejszać. Wyczekiwanie na to, że procesy integracyjne będą wspierać rozwój miasta oznacza zgodę na bierność.

Trzeba zauważyć też brak rzeczywistych priorytetów w najbardziej oczekiwanej przez Wrocławian dziedzinie poprawy usług publicznych. Jest to przecież sfera zależna od sprawczości miasta. Na poziomie haseł docenione zostały wszystkie rodzaje usług miejskich bez identyfikacji tych, które jako pierwsze wymagają zasadniczej poprawy. Strategie cechuje też bezradność wobec słabości, które sama uwypukla. Dokument zwraca uwagę na niskie wyniki matur na tle dużych miast Polski. W kilku miejscach wspomina o znaczeniu jakości wykształcenia. Nie sygnalizuje jednak nowych kierunków polityki edukacyjnej miasta i partnerstwa ze środowiskami zajmującymi się edukacją.

Zaskoczony jestem także trudnością w zdefiniowaniu kulturowej atrakcyjności miasta. Tym bardziej, że w tej sferze dysponujemy niemałym kapitałem intelektualnym wypracowanym w trakcie budowy Centrum Historii Zajezdnia oraz dorobkiem działań promujących Wrocław w Europie i Świecie. Wrocław może przyciągać uwagę cudzoziemców jako miasto reprezentujące najlepsze tradycje kultury polskiej z jej wielkodusznością, otwartością i dynamizmem. Szacunek dla wkładów innych narodów w dzieje miasta powinien być powszechnie akceptowaną normą. Ale lokowanie Wrocławia poza, czy obok, kultury polskiej będzie całkowicie niezrozumiałe dla cudzoziemców i odbierze nam potencjał atrakcyjności. Nie znajduje w dokumencie ambicji kształtowania współczesnej kultury polskiej i budowy miasta, dla którego obok Europy ważnym odniesieniem jest Polska. A przecież twórcze oddziaływania na jej formę może być celem wielu inicjatyw i jednym ze źródeł żywotności środowisk artystycznych, naukowych, biznesu. W skali regionalnej nie dostrzegam także chęci przełamania nieufności i blokad współpracy Wrocławia z innymi miastami Dolnego Śląska. Wieloletnie zaniedbania w wypracowywaniu dobrych doświadczeń współpracy na konkretnych polach i deficyt zaufania obniża potencjał rozwoju zarówno samego Wrocławia, jak i regionu.

Wreszcie opublikowana strategia nie ma odwagi porzucenia paternalistycznego stosunku władz miasta do społeczeństwa obywatelskiego. Wielokrotne używanie słowa partycypacja nie tworzy nowej jakości, jeśli brakuje stawki na decentralizacje w zarządzaniu miastem, dawania przykładu transparentności i respektowania prawa obywateli do informacji. Bez tego ożywienie obywatelskie miasta w ostatnich latach zostanie zmarnowane. Taka partycypacja staje się wytrychem używanym w działaniach komunikacyjnych miasta tylko po to, aby w praktyce wszystko mogło działać jak dotychczas. Fasadowa partycypacja będzie uzasadniać także wygodną dla władz ucieczkę od odpowiedzialności za swoje decyzje lub ich brak.

Wrocław dysponował w przeszłości śmiałymi strategiami. Myślenie strategiczne musi być nacechowane odwagą, uchylanie się od tego ryzyka odbiera możliwość kształtowania własnego losu. Jeśli strategia Wrocław 2030 ma inspirować działania władz miasta i wszystkich aktorów społecznych musi być na nowo gruntownie przemyślana.

Kazimierz Ujazdowski

Cała strategia dostępna na stronie: https://issuu.com/adrianstaniszewski7/docs/strategia_2030_full

Tekst ukazał się w 3 lipca 2017 r.

 

Państwo tymczasowe – wywiad

Czy konserwatysta Kazimierz Michał Ujazdowski dobrze się czuje w Polsce 2018 roku?

Zróbmy na początku jedno zastrzeżenie: zdecydowałem się ograniczyć komentowanie polityki w najbliższym czasie ze względu na potrzebę refleksji. Jeśli czynię odstępstwo to tylko dlatego, że umówiliśmy się na rozmowę o stanie państwa. A jeśli tak, to znaczy, że ono wymaga naprawy.

Jak opisałby pan dzisiejszą władzę? Jakiego użył przymiotnika: prawicowa, konserwatywna, endecka, populistyczna?

To władza monopolistyczna, nieefektywna i tworzącą państwo tymczasowe. Obliczone na czas panowania politycznego kierownictwa PiS pod przywództwem Jarosława Kaczyńskiego. I ani chwili dłużej. Krótko mówiąc to monopol i prowizorka polegające na tym, że usuwa się niezależne instytucje państwowe nieodzowne dla dobrego funkcjonowania Rzeczypospolitej i uzależnia je od ośrodka politycznej dyspozycji, który znajduje się poza państwem, w rękach prezesa PiS i jego najbliższego otoczenia.

To władza dla władzy?

Oglądana okiem zewnętrznym może kojarzyć się ideologicznie z prawicą w sensie odwołań do tradycji narodowej, do idei silnego państwa, do wzrostu pozycji na arenie międzynarodowej. Tyle, że w rzeczywistości sprawa wygląda dokładnie odwrotnie i jest zaprzeczeniem konserwatywnych nurtów polskiej centroprawicy. Myślę o tradycji idącej od Stańczyków do Ruchu Młodej Polski. To tradycja stawiająca na ewolucję, a nie rewolucję i na uczenie się na własnych błędach, nawet jeśli oznacza to konfrontację z gorzką prawdą o samych sobie. Działania PiS z tak rozumianym konserwatyzmem stoją w całkowitej sprzeczności.

Na czym ta sprzeczność polega?

Na pogardzie dla instytucji, na braku szacunku dla prawa, na zawłaszczeniu państwa na ideologii dzielącej wspólnotę. I wreszcie na zerwaniu związku między patriotyzmem a zobowiązaniami uniwersalnymi, bo konserwatyzm w polskiej tradycji, od Czartoryskiego poczynając, wyrażał się tym, że potrafił łączyć miłość do ojczyzny z europejskim oddechem, ze zobowiązaniami wobec wspólnot szerszych. A dziś co? Okopanie się, izolacja i strach przed wyimaginowanym wrogiem.

Napisał pan o sobie: „Jako konserwatysta należę do szkoły, która traktuje państwo jako naturalną instytucję bronicą ładu społecznego i bezpieczeństwa narodowego – ani jako wroga, ani jako obiekt bałwochwalstwa”. Czy PiS traktuje państwo bałwochwalczo?

PiS traktuje bałwochwalczo nie państwo , lecz własną formację. Wszystko jest złożone na ołtarzu interesów tej partii. To jest rządzenie poprzez eskalację konfliktu społecznego i tworzenie ostrego podziału dzielącego wspólnotę .W efekcie część społeczeństwa okazuje się niegodna partycypacji w życiu narodu. Równocześnie instytucje, które powinny zapewniać sprawne funkcjonowanie państwa i ochronę obywatela, służą wyłącznie partykularnym celom politycznym partii rządzącej. To de facto paraliż państwa i  obniżenie standardów ochrony praw jednostki.

Konserwatyzm w krzywym zwierciadle?

Niestety. Upartyjnienie państwa nigdy nie usłuży umocnieniu ,lecz obezwładnienia go z negatywnym skutkiem dla obywateli.

Czy to oznacza, że Jarosław Kaczyński jako mózg tej operacji jest anty-państwowcem?

Jego rządy są pozbawione kultury państwowej. Patrząc z punktu widzenia interesu narodowego i strategii mającej na celu pomnożenie potencjału Polski, są to rządy osłabiające Rzeczpospolitą.

Tymczasem władza ma usta pełne frazesów o wstawaniu z kolan.

Dlatego uważam, że sensowa krytyka PiS powinna odwoływać się do polskiego interesu, bo z tej perspektywy najbardziej jaskrawo widać szkody, jakie ta władza wyrządziła Polakom.

Więcej waży odwołanie się do dobra Rzeczypospolitej i interesów obywateli niż do abstrakcyjnych wartości europejskich.

Jaka więc powinna być oferta opozycji?

Musi dawać nadzieję na nowe, na przezwyciężenie konfliktu i zjednoczenie wspólnoty.  Ta oferta musi opierać się na autentycznym dialogu z Polakami. Kłania się zgłoszony przeze mnie Pakiet demokratyczny. Powinna łączyć wolność z odpowiedzialnością społeczną państwa. Nie może grzeszyć ani neoliberalizmem, ani socjalizmem. Znalezienie takiej recepty nie jest łatwe, ale chyba nikt dziś nie ma złudzeń, że wygranie z PiS to prosta sprawa.

A jeśli PiS uniemożliwi wolne wybory?

W odróżnieniu straszących autorytaryzmem, nie przypisuję władzy PiS intencji sfałszowana wyborów. Polacy nie zezwoliłby na dyktaturę likwidująca konkurencyjne wybory. Istnieją tez możliwości społecznej kontroli wyborów .Istotniejsze jest to ,ze obecny model władzy jest nieefektywny.

Dlaczego mniej efektywna skoro ma rząd, parlament, prezydenta, a teraz także sądy?

Kłania się stara prawda Tocqueville’a, że centralizm, a ja dodam: plus nieufność, powodują wytracenie energii i wskutek tego paraliż. Dobre rządzenie w warunkach europejskich wymaga przywództwa połączonego ze zdolnością do współpracy z niezależnymi instytucjami publicznymi, ze środowiskami eksperckimi, z samorządami. U nas rządzi Nowogrodzka, narzucając opaczną wizję narodu – skurczonego, który ma mniej ambicji, a więcej pretensji. Słabość tej władzy polega między innymi na tym, że nie mobilizuje Polaków do wielkich przedsięwzięć, do wzrostu, do pomnożenia istniejącego potencjału.

Napisał pan niedawno: „Polityka PiS polega nie na rozpoznaniu własnej godności narodu, tylko na mnożeniu pretensji do świata i braku empatii wobec innych”.

Odwoływałem się do wspaniałej książki Maritaina ” Wieśniak znad Garonny”. Francuski filozof pisał ze naród powinien rozpoznać własna godność i rozumieć inne narody. Myślę o tym , że Solidarność wyzwalała nas do godności i energii w okresie zmagań z komunizmem i w jakimś stopniu w wolnej Polski. PiS wyzwala nas jedynie do niechęci i przerzucania odpowiedzialności na innych. Oczywiście współczesna polityka operuje emocjami, zwykle złymi emocjami i nie jest to specyfika polska, ale istotą tego, co dzieje się w naszym kraju jest brak jakiekolwiek pozytywnej kontry. Władza PiS nie aktywizuje energii obywateli do wielkich, znaczących przedsięwzięć , wysiłku inwestycyjnego z których mógłby korzystać cały naród, do modernizacji, radykalnego podniesienia poziomu edukacji , do szeroko rozumianej solidarności, do czegoś, z czego rzeczywiście moglibyśmy być dumni. Mnoży jedynie pretensje i usprawiedliwienia własnych słabości.

Duch solidarności, z którego byliśmy tak dumni jest trupem?

Aż tak daleko bym się nie posunął. Dla wielu Polaków jest to dziedzictwo zobowiązujące do szlachetnego patriotyzmu, do jedność, ale nie zmienia to faktu, że władza PiS próbuje instrumentalizować dziedzictwo Solidarności.

Zawłaszczyć dla własnych celów?

Fatalna praktyka tego rządu polega na zaczynaniu wszystkiego od nowa, co prowadzi do wyniszczania pamięci państwa i nie pozwala czerpać z dotychczas zdobytej wiedzy. A przecież nikt, komu naprawdę na sercu leży dobro własnego kraju, nie przekreśla dorobku poprzedników.

PiS robi to z pychy, głupoty?

Także z fałszu. W tym sensie z fałszu, ze pozwala wykreować na nowo życiorysy w sytuacji, gdy nie mała cześć osób piastujących wysokie stanowiska publiczne nie ma ani historii  heroicznej ani nawet specjalnych zasług w pracy na rzecz tego, co nowe po ’89. Nie chcę powiedzieć, że w tych życiorysach jest coś złego. Nie mała grupa  ludzi piastujących władzę uczestniczyła wczesniej życiu III RP nie domagając sie głębokich reform. Nie słyszałem by wypowiadała walkę patologiom. Narracja władzy pozwala im na nowe życie polityczne tak jakby nie było czasu przeszłego.

Pytanie czy to się może udać?

Co pani rozumie przez udanie się?

Utrwalenie fałszywej wersji historii w świadomości społecznej dłużej niż potrwają rządy PiS?

Jeśli chodzi o to, co będziemy uznawali w naszej historii za cenne, to ta operacja udać się nie może, ale jeśli chodzi o motyw takiego działania, to co i rusz przecież słyszymy deklaracje całkowicie sprzeczne z prawdą. Na przykład to, że nikt wcześniej nie promował polskiego dziedzictwa historycznego, a przecież takie działania i to sensowne, ze skutkiem przykuwania uwagi innych państw, podejmowano od końca lat 90.

Polityka historyczna PiS stała się histeryczną?

Uzależniona od rywalizacji wewnętrznej , oderwana od strategii państwowej. Laboratoryjnym przykładem jest nowelizacja ustawy o IPN.

Ta ustawa to był wypadek przy pracy czy cyniczna zagrywka obliczona na efekt polityczny, na pozyskanie elektoratu o antysemickich poglądach?

Absolutnie wypadek. Gdy wszystko robi się na szybko i bez konsultacji oraz przewidywania skutków, to efekt jest, jaki jest. W zamieszaniu wokół tej ustawy widzę więcej paniki i działania po omacku niż strategii, co nie oznacza, że PiS przy okazji nie postanowiło po raz kolejny zmobilizować społeczeństwa, a przynajmniej tej części, której ta władza się podoba, do szukania przeciwników czyhających na naszą godność i dobro narodowe. Jeśli przyjmuje się taką filozofię niemożliwe jest wycofanie się z popełnionego błędu. Władza nie może przeprosić, może tylko tkwić w błędzie, kosztem rzecz jasna interesów państwa.

A odrodzenie ruchów narodowo-radykalnych, ONR, neofaszystów, nieobecnych (przynajmniej w takim natężeniu) w poprzednich latach, to nie jest efekt flirtowania tej władzy z nacjonalizmem?

Bądźmy sprawiedliwi. Prezes Kaczyński nie chce wziąć się z tymi środowiskami. Natomiast Gdyby PiS trzymał się wzorców polskiego konserwatyzmu świadomego zobowiązań wobec wspólnoty międzynarodowej, nie mielibyśmy tego typu historii. Zbyt późno przyszła ostra reakcja na otwarty nacjonalizm .

Martwi to pana? W końcu był pan twórcą polityki historycznej PiS.

Mój francuski przyjaciel mówi: „Jeśli cię nic nie złości, to jesteś bezużytecznym politykiem”. Dziś jestem bardziej zirytowany  niż zmartwiony. Wierze bowiem w możliwość politycznej zmiany i tego ze większość obywateli wybierze alternatywę.wówczas możliwy stanie się powrót do promocji kultury i patriotyzmu produktywnego, otwartego i włączającego wszystkich obywateli.

Długo wierzył pan w koncepcję państwa Jarosława Kaczyńskiego. Jako współzałożyciel PiS, twarz jego rządów, kampanii wyborczych. Co spowodowało, że prezes pana zwiódł?

Będąc w Pis nie kopiowałem poglądów , wyrażałem własne,  szczególnie ws reformy państwa i mecenatu w kulturze. Przypomnę ze gdy pierwszy raz kierowałem resortem kultury Pis jeszcze nie istniał.W ostatnich  kampaniach, zarówno prezydenckiej, jak i parlamentarnej obietnica słuchania Polaków, naprawy państwa i sprawiedliwej dystrybucji dóbr były głoszone z przekonaniem. To rozmiar  zwycięstwa odmienił strategię. PiS nie spodziewało się takiego zwycięstwa, jakie stało się udziałem tej formacji. Gdyby Jarosław Kaczyński stanął w obliczu konieczności rządów koalicyjnych, to musiałby przyjąć inną logikę rządzenia. Tymczasem dostał większość bezwzględną w parlamencie i ona dała mu impuls do zupełnie nowej polityki.

Na czym ta polityka polega?

To nie jest polityka słuchania ludzi, a co najwyżej oferowania społeczeństwu programów z rachubą na uzyskanie poparcia. Na tym polega 500 plus. PiS nie jest partią zakorzenioną w społeczeństwie, pewną jego poparcia, więc ciągle boi się jego reakcji. Najlepszym dowodem była ostatnio panika, jaką wywołały informacje o premiach i nagrodach dla rządu, które mogły oznaczać nagłą utratą popularności. Dlatego PiS nie skupia się na tym, co obiecał – na prawdziwej reformie państwa, aby mogło ono skutecznie przeciwstawiać się nadużyciom i krzywdom i egzekwować sprawiedliwość, ale na eskalacji negatywnych emocji, bo to łatwiejszy sposób utrzymania poparcia. Łatwiejszy dla partii, szkodliwszy dla państwa i obywateli.

PiS obiecywało konstrukcję, a zaserwowało destrukcję?

To także efekt skupienia całej władzy w rękach prezesa. To jasne ze prezes Jarosław Kaczyński nie upodmiatawia współpracowników i ministrów z obawy przed pojawieniem się silnych postaci we własnym obozie politycznym.

Czy ręczne sterowanie jest ucieleśnieniem jego marzenia o władzy?

Decydujące jest własne wyobrażenie o przywództwie i decyzyjności. Z publicznego publicznego punktu widzenia kluczowa jest nierozliczalność tej władzy. To odstępstwo od cywilizowanych reguł. Nie ma rozliczalności nie ma odpowiedzialności . Władza Merkel, Macron i May , także Orbana podlega rozliczeniu. Ponadto w naszym przypadku władza ” spoza państwa ” okazuje się mniej efektywna , jest powolna i popełnia rażące błędy ( ustawa o IPN)

Dlaczego prezydent nie interweniuje?

Prezydent wybrał bezpieczne miejsce w obozie władzy za cenę ograniczenia swojej konstytucyjnej roli. Mógł wybrać inaczej – Polacy dali mu taką szansę w czasie protestów lipcowych w spawie ustaw sądowniczych. Nie zechciał z niej skorzystać.

Liczy na reelekcję?

Zbigniew Herbert napisał kiedyś: „Cenimy bezpieczeństwo, tę grę, w której główną wygraną jest zaledwie stawka, nędzny żeton, uprawniający do kontynuowania zabawy, dopóki służy ręka. Bezpieczeństwo, cóż to jest bezpieczeństwo. Trwożliwa formuła szczęścia. Życie bez walki”. To cytat z Securitas w Królu Mrówek. Dedykuję ten fragment Panu Prezydentowi.

Źródło: Newsweek.pl
Musimy bronić skarbu decentralizacji władzy i wolności samorządowych

Stawka na miasta

Polityka jest nie tylko sztuką naprawiania rzeczy, które działają źle, ale także umiejętnością wykorzystywania atutów. Polskim atutem są dziś sprawnie działające samorządy, odnowione miasta, odradzająca się tożsamość lokalna i poczucie identyfikacji Polaków z ich małymi ojczyznami. Atutem może stać się fakt, że inaczej niż pozostałe kraje naszego regionu, posiadamy co najmniej kilka miast, które w perspektywie dwóch dekad mogą stać się europejskimi metropoliami. Ale by tak się stało – program wsparcia takich aspiracji Trójmiasta, Wrocławia, Poznania czy Metropolii Górnośląsko-Zagłębiowskiej musi stać się kluczową strategią polskiego państwa. A zarazem – by nie budzić obaw mniejszych ośrodków – częścią przemyślanej polityki miejskiej dostrzegającej wartość miast dużych i średnich.

Taka strategia, by była skuteczna musi angażować zasoby pozostające nie tylko w gestii rządu, samorządów województw, miast, ale także podmiotów od władz politycznych niezależnych: miejskich elit, instytucji akademickich i kulturalnych. Możemy też starać się, by nasz punkt widzenia na rozwój miast i policentryczny model polityki kształtował działania Unii Europejskiej.

Miasto europejskie

Jedną z cech wyróżniających nasz kontynent jest specyfika jego miast. Nie tylko związana z ich historycznymi, często średniowiecznymi lub nawet starszymi, korzeniami. Ale także z rozwojem, jaki dokonał się w ostatnich dekadach. Z nowymi pomysłami urbanistów, specjalistów od miejskiego transportu, ożywioną dyskusją wokół sposobów uczestnictwa mieszkańców w tworzeniu ich struktury. Świadomość, że miasta są nie tylko rynkami pracy i centrami administracyjnymi, ale także dobrami kulturowymi i ważnymi ośrodkami życia publicznego, skłoniła mnie do zainicjowania w Parlamencie Europejskim prac nad wzmocnieniem ich pozycji w instytucjonalnej architekturze UE [LINK]

Chodzi nie tylko o to, by dać nowe uprawnienia burmistrzom czy prezydentom, wzmocnić ich udział w kształtowaniu polityk unijnych mających wpływ na funkcjonowanie miejskiej administracji. Sprawa jest poważniejsza. Miasta powinny stać się centrami debaty unijnej, musi ona wykroczyć poza stolice, wąskie grupy eksperckie i stać się dostępna dla szerokiego kręgu zainteresowanych. Dziś rola wielu ośrodków, nawet bardzo dużych i posiadających odpowiedni potencjał – takich jak Wrocław, Poznań czy Trójmiasto – jest w tym względzie bardzo niewielka. Koncentracja mediów i instytucji rządowych w stolicy, sprawia, że o polskim interesie myśli się w sposób centralistyczny. To nie tylko polski przypadek. Niewiele krajów potrafi definiować swoją tożsamość poprzez uznanie silnej pozycji różnych ośrodków.

W projekcie, który przedstawiłem w Brukseli nie chodzi przy tym o Europę metropolii czy wielkich miast. Ośrodkami takiej debaty powinny być wszystkie miasta, które posiadają konieczne minimum – instytucje akademickie, lokalne media, sporą grupę fachowców w zakresie zarządzania politykami publicznymi, autentyczne życie kulturalne. Takie warunki spełnia dziś z pewnością kilkaset – a nie kilkadziesiąt – miast europejskich i kilkadziesiąt – a nie kilka czy kilkanaście miast polskich. Mam nadzieję, że uruchomienie tego procesu na skalę europejską pomoże też zrozumieć to naszym elitom politycznym.

Reforma samorządowa – trzecia odsłona

Myślenie o samorządach i polityce miejskiej jest dziś w Polsce skupione na dwóch błędnych tropach: wzmacnianiu kontroli rządu nad polityką lokalną i regionalną oraz zmianach podziału administracyjnego. Zapowiedzi odbierania kompetencji samorządom, tworzenia nowych województw, znoszenia powiatów, tworzenia metropolii warszawskiej to droga donikąd.

Badania przeprowadzone w ubiegłym roku przez zespół pod kierunkiem Rafała Matyi i Artura Wołka na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie pokazują, iż wartościową zmianą byłoby uzupełnienie reformy z 1998 roku o jakąś formę kategoryzacji miast, połączoną z korektą zadań powiatów i województw. Trzeci krok – po wprowadzeniu samorządu gminnego w 1990 roku i rozszerzeniu go w 1998 na powiaty i województwa – nie powinien polegać na rysowaniu nowej mapy administracyjnej, ale na takiej korekcie, która naprawi błędy sprzed 20 lat, a zarazem przygotuje samorządy na nowy etap rozwoju, w którym mniejszą rolę odgrywać już będą środki unijne.

Dyskusja, jaka wywiązała się wokół projektów reform szkolnictwa wyższego wskazuje na to, iż można rozważyć przeniesienie części uprawnień i środków w tym zakresie na poziom samorządów województw, biorąc pod uwagę, że funkcjonowanie ośrodków akademickich jest jednym z warunków koniecznych polityki rozwoju regionalnego. Uczelnie, które z perspektywy Warszawy wydaje się mało ważne, z perspektywy regionów może mieć znaczenie fundamentalne.

W przypadku powiatów można rozważyć ustrojowe powiązanie ich organów stanowiących z gminami wchodzącymi w skład danej jednostki. Jednym z rozwiązań, które mogłoby zostać zastosowane jest choćby wybór rady powiatu przez rady gmin, bez tworzenia dodatkowego pola rywalizacji wyborczej.

Inną wskazówką płynącą ze wspomnianego wyżej raportu jest konieczność podjęcia przez rząd i samorząd wojewódzki kwestii miast, które utraciwszy status wojewódzki, straciły część zasobów politycznych i stały się niewidoczne dla centralnych organów państwa. Amortyzatorem, ratującym je przed stagnacją stały się w ostatnich dwóch dekadach środki europejskie. Ale gdy ich zabraknie, to właśnie te 31 miast może się znaleźć w najtrudniejszej sytuacji.

Gwarancja w Senacie

Zwieńczeniem skorygowanej konstrukcji samorządowej powinna być przebudowa izby wyższej polskiego parlamentu tak, by stała się ona gwarantem niezależności samorządów i narzędziem wpływu społeczności lokalnych na politykę państwa. Niestety dziś praktyka ustrojowa blokuje takie formy reprezentacji.

Senat powinien składać się z przedstawicieli wybieranych przez reprezentację samorządów wszystkich szczebli – gminnego, powiatowego i wojewódzkiego. Uniknęlibyśmy w ten sposób utrzymywania instytucji, która w ostatnich kadencjach była jedynie narzędziem wzmacniającym przewagę większości rządowej w procesie legislacyjnym, a w wielu istotnych momentach nie skorzystała z okazji by wykazać się jakąkolwiek podmiotowością.

Senat w obecnym kształcie ma zbyt wiele wad, by znaleźć argumenty na rzecz jego dalszego istnienia. A jednocześnie istniejące dotąd procedury chroniące niezależność samorządów okazują się zbyt słabe wobec nawrotów centralizmu rządu.

Decydująca kadencja

Nadchodząca kadencja samorządu terytorialnego może być najtrudniejszą z dotychczasowych. Po pierwsze dlatego, że władze lokalne i regionalne będą musiały skutecznie odeprzeć tendencje centralistyczne, wzmacniające presję na podporządkowanie działań jednostek samorządu wskazówkom „z góry”. Po drugie dlatego, że będą musiały przestawić się na inne zasady finansowania kluczowych inwestycji, w mniejszym stopniu finansowane ze środków europejskich i uwzględniające istniejące w wielu jednostkach zadłużenie. Po trzecie wreszcie, dlatego, że samorządy będą musiały wziąć na siebie funkcję „szkoły demokracji”, opartej na wysłuchiwaniu racji przeciwnika, gotowości do kompromisu, brania pod uwagę głosu mniejszości. To, co zostało niemal zupełnie zniszczone na poziomie ogólnopolskim musi przetrwać w instytucjach będących emanacją ducha Solidarności. Tej pierwszej z lat 1980-1981 i tej, która ukształtowała ruch Komitetów Obywatelskich i wypełniła treścią ramy obu reform samorządowych.

Aspiracje do odegrania ważnej ustrojowej i politycznej roli w życiu kraju muszą zatem zostać poparte wyższymi niż obecnie istniejące standardami własnej pracy. Dotyczy to nie tylko ograniczenia zjawisk korupcji, nepotyzmu czy klientelizmu, ale także naprawy kultury politycznej w sprawach takich, jak relacje między organem wykonawczym a radą czy sejmikiem, zdolność do rozmowy z różnymi miejskimi grupami interesów. Od samorządu wolno oczekiwać przykładu transparentności i respektowania prawa obywateli do informacji.

Samorząd powinien też sprzyjać odradzaniu się lokalnych elit, wykształcać szerokie poczucie odpowiedzialności za los własnego miasta, powiatu czy gminy. By to uczynić należy odejść od modelu silnego, wszechwiedzącego gospodarza – burmistrza, prezydenta czy wójta – na rzecz tworzenia szerokiej i pluralistycznej politycznie grupy działającej na rzecz rozwoju miasta. Grupy, w której znajdzie się miejsce dla lokalnych posłów, senatorów, radnych sejmiku, ale także liderów społeczności akademickich, animatorów kultury, działających w mieście przedsiębiorców. Co więcej, która będzie w stanie zaprosić do udziału osoby mieszkające w najbliższej okolicy – we wsiach i małych miasteczkach, dla których dane miasto jest funkcjonalnym punktem odniesienia.

Dziś niestety mamy zbyt wiele przykładów agresywnego konfliktu między miastami a gminami ościennymi, między organami miasta i powiatu, między władzami lokalnymi a parlamentarzystami. Spór i rywalizacja należą do natury polityki. Ale należą do niej także zdolność do zawierania kompromisu i brania pod uwagę racji innych. W dobrych demokracjach standardem jest też szacunek dla przeciwnika i uznanie nadrzędnej wartości interesu całej wspólnoty. Samorządy są instytucjami, w których możemy ukształtować kulturową alternatywę wobec polityki pogardy i podsycania nienawistnych emocji.

By to się udało trzeba wywierać na rząd polski, instytucje europejskie, opinię publiczną nieustanną presję. Bronić skarbu decentralizacji władzy, wolności samorządowych, podmiotowości wspólnot lokalnych.

Kazimierz Michał Ujazdowski

tekst został opublikowany w dzienniku  Gazeta Wrocławska

Błędu premiera nie da się usprawiedliwić – wywiad

Jacek Nizinkiewicz: Czy premier Mateusz Morawiecki poprawia wizerunek Polski na świecie?

Kazimierz Michał Ujazdowski, współzałożyciel PiS, poseł do PE, były minister kultury: Doprowadził do zmiany przez UNESCO nazwy Auschwitz na Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940–1945): Zmiana na stanowisku premiera miała na celu poprawienie wizerunku Polski, przede wszystkim na arenie Unii Europejskiej. Pierwsze tygodnie urzędowania Mateusza Morawieckiego pokazały jednak, że znajomość angielskiego i europejski sznyt to za mało.

Premierowi brakuje doświadczenia w pracy publicznej, nie rozumie także mechanizmów międzynarodowych. Chcę jednak podkreślić że nawet bardzo sprawne PR-owo rządy, oraz gładki język polityczny nie odwrócą faktów.

Czyli?

Destrukcja Trybunału przyniosła osłabienie naszych zdolności kooperacyjnych w UE oraz popsuła opinię o Polsce. Destruując ład konstytucyjny na własne życzenie utraciliśmy walor aksjologiczny jakim jest szczególny związek Polski z wolnością i solidarnością. Obóz rządzący dużo mówi o doganianiu zachodu, w sferze werbalnej buduje przekaz o tym, że w niczym nie jesteśmy gorsi od Francji czy Niemiec.

Bo nie jesteśmy.

I faktycznie nie jesteśmy, ale żeby to przekonanie utrwalać na zachodzie powinniśmy w sposób cywilizowany prowadzić politykę krajową. Innymi słowy bez realne odmiany polityki wewnętrznej nie uda się odwrócić spadku polskiej pozycji na arenie międzynarodowej. Same słowa nie wystarczą. Zresztą, okazuje się, że i słowa wypowiadane przez premiera Morawieckiego przynoszą odwrotny skutek w stosunku do zamierzeń.

Czy wypowiedź w Monachium o izraelskich sprawcach Holocaustu była błędem premiera?

To błąd którego nie sposób usprawiedliwić. Nie popełnił go wcześniej żaden z polskich polityków. Mam pewność ze żaden z moich współpracowników w MKiDN nie mógłby popełnić takiego błędu.

Jakie są tego źródła poza brakiem doświadczenia państwowego premiera?

Obecną władzę gubi pycha i nieuznawanie dorobku dyplomatycznego poprzedników. Ponieważ w każdej sprawie wszystko chce się zacząć od początku, dysponuje się znacznie mniejszą wiedzą niż poprzednie ekipy rządzące.

Mam wrażenie ze polityka prowadzona jest bez poważnych konsultacji nawet wewnątrz własnego obozu.

Rzeczywiście, jak mówi premier, w 1968 roku nie było Polski i za pogrom kielecki odpowiedzialni się komuniści, nie Polacy?

Polska nie odpowiada za 1968 rok. Nie było suwerennych władz Rzeczypospolitej , a kampania antysemicka była podjęta przez władze partii komunistycznej w następstwie walki frakcyjnej. Kościół i niezależna opinia publiczna wystąpiła w obronie pokrzywdzonych Polaków pochodzenia żydowskiego. Uczciwi ludzie reagowali wtedy jednoznacznie. Jest Solidarność przemówiła w imieniu narodu, wyraziła piękny patriotyzm oraz umiłowanie Ojczyzny połączone z szacunkiem dla innych narodów. No ale ta władza nie potrafi pochwalić się poza Polska tradycja Solidarności, mam wrażenie że ją zaniedbuje mimo wielokrotnych deklaracji i odwoływania się do niej.

Jak polski rząd powinien zachować się w relacjach polsko-izraelskich?

Wszystkie rządy w Polsce po roku 1989 były jednoznacznie proizraelskie, w tym rząd PiS w latach 2005-2007. Dialog historyczny, empatia wobec uczuć Żydów w stosunku do Holocaustu oraz prawda historyczna cechowała działania polskich instytucji państwowych. Prosta kontynuacja tej polityki umacniałaby nasze bilateralne relacje. Obecnie, ze względu na doniosłość kryzysu, konieczne są wyjątkowe kroki na rzecz naprawy stosunków. Powołana niedawno Polsko izraelska grupa ds. dialogu to za mało. Rząd powinien prowadzić rozmowy na najwyższym szczeblu – premiera i szefa MSZ. Dobrze, że doszło do rozmowy premierów Polski i Izraela w niedzielę.

Co zrobić aby wyjść z kryzysu?

Konieczne wydaje mi się skorygowanie kontrowersyjnego przepisu – będzie to odebrane jako gest dobrej woli i sygnał do dialogu. Nie chodzi tutaj o pisanie prawa pod dyktando innego państwa, ale o zapewnienie dobrych relacji z partnerami przy jednoczesnej obronie polskich interesów. Ustawa o IPN nie przynosi Polsce realnych korzyści, na mocy tych przepisów nikt nie będzie w stanie ścigać zagranicznych dziennikarzy powielających nieprawdziwe informacje. Skoro prawo nie przyniesie realnych skutków a konfliktuje nas z sojusznikami to jaki ma sens utrzymywanie go w obecnym kształcie? Do jego zmiany namawiają przecież także osoby związane z obozem rządzącym jak pani Zofia Romaszewska czy premier Jan Olszewski.

Polski rząd ma kapitulować pod naciskiem obcego rządu?

Wycofanie się ze złych przepisów nie będzie w żadnym razie kapitulacją. Postulowałbym również zwiększenie środków na dialog naukowy – myślę tu o międzynarodowej konferencji naukowej, stypendiami dla historyków badających dzieje II wojny światowej ale również historii Polskich Żydów przed wojną. Doraźnie przyniosłoby to dobry skutek – byłby to jasny sygnał o dobrej woli ze strony Polski. Długofalowo, badania historyczne i działania edukacyjne są kluczem do dobrej opinii o Polsce w przyszłości. Szczególnie, że świadków Holokaustu oraz Żydów mających do Polski bliski, emocjonalny stosunek z każdym rokiem jest coraz mniej.

A czy nie jest tak, że to Izrael rozgrywa dzisiaj Polskę przed wyborami, a Polska jest ofiarą w walce między konkurencyjnymi ugrupowaniami?

Na pewno sprawa polska jest wykorzystywana w bieżącej walce politycznej w Izraelu. Jestem jednak przekonany, że ustawa o IPN i wypowiedzi polityków PiS odniosłyby podobny skutek w każdej sytuacji. Dowodzą tego reakcje środowisk żydowskich w Polsce które nie biota czynnego udziału w życiu politycznym Izraela.

Czy Polska traci na konflikcie z USA?

Wiedza o bardzo bliskich relacjach izraelsko – amerykańskie to elementarz elementarza politycznego. Nie można prowadzić polityki wobec Izraela w oderwaniu do kontekstu sojuszu z USA. Tym bardziej, że pod administracją Donalda Trumpa stosunki te jeszcze bardziej się umocniły. W sposób naturalny więc złe stosunki z Izraelem przekładają się na nasze relacje z USA. Oświadczenie Rexa Tillersona, bezprecedensowe w historii relacji polsko-amerykańskich pokazało skalę szkód. Przy skłóceniu Polski z państwami UE relacje z USA powinny być szczególnie pielęgnowane. Rząd nie wziął pod uwagę reperkusji międzynarodowych ustawy o IPN, która po roku leżenia w zamrażarce została uchwalona na użytek polityki wewnętrznej, po materiale TVN o organizacji nazistowskiej.

To posuniecie obnażyło skale niekompetencji i dowiodło braku strategii politycznej w stosunkach międzynarodowych.

Czy ustawa o IPN powinna również podejmować tak jednoznacznie temat banderyzmu?

Używanie prawa karnego w tej sprawie nie może przynieść nic poza dodatkowym pogorszeniem relacji. Polska ma prawo odnosić się bardzo surowo do rewitalizacji tradycji Bandery i trzeba mozolnie tłumaczyć naszym ukraińskim partnerom ze odwołanie to szkodzi naszym relacjom i patriotyzmowi ukraińskiemu jako podstawie niepodległego państwa. Mówiąc to musimy podkreślając wolę współpracy i wsparcia dla prozachodnich aspiracji Ukrainy. Miara dobrej polityki jest sprostanie trudnym wyborom i utrzymywanie sojuszu ważnego ze względu na bezpieczeństwo Polski w dyskomfortowych warunkach . używanie instrumentarium karnego jest całkowicie nie na miejscu.

Czy przeszłość i historia powinny determinować politykę zagraniczną? Pogrzebią polskie relacje z sojusznikami zagranicznymi?

Przeszłość mogłaby być atutem polityki zagranicznej gdyby obóz władzy dysponował doświadczeniem i empatią. Miarą dobrej polityki pamięci jest uniwersalizacja własnego dziedzictwa , nie zaś natrętne epatowanie własnymi przewagami. Jako państwo które pierwsze oparło się Niemcom Hitlera i zorganizowało największy w Europie ruch oporu możemy być obrońcami prawdy historycznej w skali międzynarodowej .Nie można jednak pogłębiać błędów jak w przypadku nowelizacji ustawy o IPN i mieć zdolność do uniwersalizacja własnych racji. Polska ma pięknie zapisana kartę historii 20 wieku. Wystarczy umiejętnie promować nasz wkład w pokój w Europie i walkę z totalitaryzmami. Aktywna dyplomacja i kreowanie „soft power” długofalowo przyniosłoby Polsce pożytek. I ostanie 28 lat, mimo wielu zaniechań i błędów podniosło reputacje polski także w sferze historycznej.

Czy PiS złożyło politykę międzynarodowa na ołtarzu „godnościowej” polityki wewnętrznej i słupków poparcia?

Kierownictwo PiS nie po raz pierwszy używa stosunków międzynarodowych do kreowania sukcesów w polityce wewnętrznej. Jest to pewien modus operandi tej formacji. Przynosi to złe skutki, których naprawa trwa latami.

Instrumentalnie wykorzystywana jest kwestia uchodźców, podniecane są nastroje antyniemieckie, które przypominają narrację PRL wobec RFN w latach 60, a potem 80tych, kiedy Reagan był zestawiany z Krzyżakami na plakatach propagandowych. Na zachodzie budzi to głębokie niezrozumienie i multiplikuje złe opinie o Polakach. Odbija się to na różnych płaszczyznach, nie tylko relacji międzypaństwowych ale także stosunku wobec Polaków pracujących na zachodzie dających przykład pracowitości i reprezentujących to co najlepsze w naszej narodowej naturze. Polityka zagraniczna jest sprawą ciągłej i długoletniej pracy.

Łatwo zniweczyć ten wysiłek?

Bardzo łatwo pogrzebać długoletnie wysiłki dla paru procent poparcia. Jest to jednak polityka nie tylko krótkowzroczna ale przynosząca Polsce realne szkody bieżące. W istocie polityka zagraniczna palona jest na ołtarzu walki wewnętrznej. W efekcie nasze aktywa na arenie międzynarodowej ulegają redukcji. Jest to w jakimś stopniu zła właściwość współczesnej polityki zorientowanej na zarządzania emocjami dla celów krótkoterminowych. Tylko ze dojrzałość polityczna dyktuje trzymanie miary i prymat interesu państwowego. Niestety obóz władzy przekroczył już wiele granic. Telewizja publiczna przedstawia przeciwników rządu , a nawet protestujące grupy zawodowe jako niegodziwców. Telewidz słyszy że każdy imigrant jest potencjalnym terrorysta. W pierwszym okresie swojego istnienia pis nawiązywał do pięknych tradycji polskiego patriotyzmu gdzie miłość do Ojczyzny związana była z szacunkiem do innych. Dziś psuje się patriotyzm obciążając go złymi emocjami i wyzbywa go ze zdolności do krytycznej refleksji.

Czy Polska może dostać mniejsze pieniądze w nowej perspektywie budżetowej ze względu na praworządność?

Problemy z praworządnością nie sprzyjają budowie dobrego klimatu wokół przyszłego budżetu UE. W sytuacji, w której nie brakuje głosów kwestionujących sens polityki spójności w obecnym wymiarze, propozycja KE wychodzi naprzeciw obawom i oczekiwaniom tych, którzy wskazują, że po latach obecności w UE Polska nie powinna być tak dużym beneficjentem środków unijnych. Związanie partycypacji w budżecie z kryteriami praworządności może być też argumentem, który przekona płatników netto do przekazania większych kwot do budżetu.

Kiedy broniłem niezależności TK miałem na względzie dobro państwa i obywateli a nie opinię Komisji Europejskiej. Jednocześnie przestrzegałem, że destrukcja demokracji konstytucyjnej ograniczy nasze możliwości sojusznicze w UE. To się właśnie dzieje. Niestety trzeba liczyć się ze stratami finansowymi nawet jeśli nie będzie to decyzja sformalizowana.

z Kazimierzem M. Ujazdowskim rozmawiał Jacek Nizinkiewicz

wywiad dla www.rp.pl

Korekta przepisów i dialog – wywiad

Andrzej Grajewski: Panie pośle Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę o nowelizacji IPN, a jednocześnie skierował jej niektóre przepisy do Trybunału Konstytucyjnego, to dobra decyzja ?

Szkoda, że Prezydent Duda nie przyjął odpowiedzialności za wyjście z kryzysu i rozwiązanie problemu. Liczyłem na to, że jeśli zdecyduje się na podpisanie ustawy, to od razu zapowie jej racjonalną nowelizację. Mógł powołać się na krytyczne głosy w swoim obozie politycznym na czele z opinią premiera Olszewskiego. Wniosek do TK i to w formule kontroli następczej to przesunięcie odpowiedzialności na instytucję, która nie jest odpowiedzialna za prowadzenie polityki historycznej.

W 2006 r., jako minister kultury i dziedzictwa narodowego w rządzie Jarosława Kaczyńskiego zainicjował Pan zmianę wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO nazwy KL Auschwitz, która po modyfikacji brzmiała” „Były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady”. Jakie to miało znaczenie?

Myślę, że zasadnicze. Sukcesy, które polska strona odniosła w procesach cywilnych, podejmowanych przede wszystkim przez kancelarię mecenasa Lecha Obary, w pozwach skierowanych przeciwko instytucjom używającym sformułowania „polskie obozy koncentracyjne” powoływały się często właśnie na tę nazwę, obowiązującą w sferze globalnej. To w ostatnich miesiącach, po długich latach procesowania się, polskie sądy, ale także sądy obce , uznały polskie powództwa i byliśmy na dobrej drodze rozszerzenia ochrony dobrego imienia Polski. Oczywiście musimy się także liczyć z tym, że na świecie są i będą w przyszłości działać środowiska jawnie antypolskie i z ich strony będziemy mieli do czynienia z działaniami w złej woli i zafałszowaniem historii. Żadne prawo nie zagwarantuje nam, że zniknie antypolonizm. Nie zmienia to faktu, że w 2006 r. poprzez zmianę nazwy KL Auschwitz otrzymaliśmy istotny instrument do walki z kłamstwem o „polskich obozach zagłady”. Podkreślam, mec. Lech Obara osiągał sukcesy w tej dziedzinie wytaczając procesy cywilne, nie karne, gdyż to właśnie one są najskuteczniejszą metodą zwalczania tego rodzaju kłamstwa, dolegliwą także finansowo dla tych, którzy dopuszczają się fałszu historycznego.

Jaką rolę w tych zabiegach na forum UNESCO odegrały wówczas władze Izraela ?

Wychodząc z tą inicjatywą nie uzasadnialiśmy jej polskim bólem wynikającym z fałszywych oskarżeń, czy polskimi oczekiwaniami, ale dobrem wspólnoty międzynarodowej. We wniosku do UNESCO, już w pierwszej fazie kampanii dyplomatycznej argumentowaliśmy, że prawda historyczna i szacunek dla ofiar, zamordowanych w niemieckich obozach koncentracyjnych i obozach zagłady jest dobrem wspólnoty międzynarodowej, a nie tylko polskim roszczeniem. To był pierwszy klucz do sukcesu. Drugim była kooperacja z państwem Izrael, a także z żydowskimi środowiskami na całym świecie. To się nie obyło bez wahań, a także kryzysów w trakcie procesu podejmowania decyzji w tej sprawie. Szczególnie w ostatniej fazie postępowania, ale ustawienie tego problemu na płaszczyźnie uniwersalnej doprowadziło do tego, że podczas głosowania wszystkie państwa reprezentowane w Komitecie Światowego Dziedzictwa UNESCO opowiedziały się za wnioskiem złożonym przez Polskę.

Co zdecydowało o zainicjowaniu przez Pana tej batalii ?

Oczywiście najważniejsze były argumenty obiektywne. Powtarzane przez światowe media kłamstwo o „polskich obozach zagłady”, nawet przyjmując, że nie zawsze stała za tym zła wola, przynosiło wymierne, negatywne skutki wizerunkowi Polski na arenie międzynarodowej. Jednak ta decyzja była podejmowana także nie bez kontekstu osobistego. W KL Auschwitz został zamordowany mój dziadek, zanim jeszcze ruszyła wielka machina zagłady. Dla mojej rodziny to było kluczowe wydarzenie. Przeżywaliśmy II wojnę światową właśnie z tej perspektywy. Chciałbym także podkreślić, że wielką rolę w batalii na forum UNESCO odegrał mój ówczesny zastępca śp. Tomasz Merta, który zginął w katastrofie smoleńskiej.

Były minister spraw zagranicznych Witold Waszczykowski wspominając tamte działania mówił, że włączyła się do nich także polska dyplomacja, podkreślając w ten sposób, że sukces osiągnięte przez korelację działań na różnych obszarach.

To jest prawda. Pani minister Anna Fotyga była bardzo zaangażowana w to przedsięwzięcie i z pewnością MSZ bardzo nas wspierała. Istotne było także wsparcie śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego, wielkiego zwolennika dialogu polsko-żydowskiego. Przy jego wsparciu zaczęło wówczas powstawać Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie, więc mieliśmy dobry kontekst historyczny. Przede wszystkim jednak inaczej była wówczas ukształtowana polska polityka historyczna, z akcentem na wymiar uniwersalny, a nie w formule obrażonego dziecka kłócącego się z całym światem.

Premier Jan Olszewski, niekwestionowany autorytet prawny, ale także moralny nazwał nowelizację ustawy o IPN bublem prawnym, wskazując na szereg wadliwie skonstruowanych przepisów. Na czym, Pana zdaniem polegał błąd tej legislacji ?

Ta ustawa była złym owocem pośpiechu, który niestety jest charakterystyczny dla kultury politycznej obecnej władzy. Ważne projekty legislacyjne są przygotowywane według metody „ zróbcie to za godzinę”.

Ale ten projekt przecież blisko dwa lata leżał w Sejmie.

Tak, ale kiedy powstawał, działo się to w atmosferze wielkiego pośpiechu, a później długo nikt się nim nie zajmował. Dlatego nie przemyślano, czy to jest projekt lepszy, czy gorszy, od przygotowanego w 2013 r., także przez klub Prawa i Sprawiedliwości. Tamten projekt, w mojej ocenie był racjonalny. Koncentrował się na odpowiedzialności karnej za wprowadzenie do obiegu formuły „polski obóz śmierci” oraz na oskarżaniu polskiego państwa o współudział w Holokauście. Niestety nie został uchwalony, gdyż Platforma go nie wsparła. Bez szerszej refleksji stworzono w 2016 r. nowy projekt, później go „zamrożono”, a następnie, także bez refleksji podjęto i uchwalono. Ta nowelizacja jest dowodem braku solidnej kultury państwowej wśród elit rządzących.

Pojawiają się także wątpliwości, czy na podstawie tego prawa będzie możliwe ściganie cudzoziemców?

Wydaje mi się, że ten przepis jest zbyt zgeneralizowany, aby mógł być efektywny. To kwestia respektowania orzeczeń polskich sądów przez sądy innych krajów. Dlatego tak wielką wagę przykładam do wysiłków pana mecenasa Lecha Obary, wytaczającego w tych sprawach procesy z powództwa cywilnego. W ich efekcie doszło do przeformułowania orzecznictwa w polskich sądach, które jeszcze parę lat temu z dużą rezerwę odnosiły się do tego typu powództw. Teraz nie tylko polskie sądy uznały godność i tożsamość narodową jako element dóbr osobistych, ale nawet sądy niemieckie zaczęły respektować wyroki sadów polskich.Tego bowiem dotyczył ostatni sukces mec. Obary. Sąd w Koblencji wymógł na stacji telewizyjnej ZDF wykonanie wyroku polskiego sądu. Osiągnięto ten efekt koncentrując się na odpowiedzialności za sformułowanie „polski obóz koncentracyjny”. To nie budzi żadnych kontrowersji na płaszczyźnie międzynarodowej i w końcu o to chodzi, aby temu rodzajowi kłamstwa skutecznie się przeciwstawić. Można było pomyśleć o zasileniu powództw cywilnych, o stałej obecności w nich prokuratury, gdyż prokuratura może wejść w każde postępowanie cywilne o takich instrumentach, które rzeczywiście dawałyby postęp w tej sprawie.  Udało mi się przekonać prokuraturę do przystąpienia do procesu Ossewski przeciw Axel Springer z pożytkiem dla sukcesu w tej sprawie.

Jak negatywne reakcje Izraela i Departamentu Stanu USA na nowelizację ustawy o IPN oceniane są w Parlamencie Europejskim ?

Od kilku miesięcy Polska nie ma dobrej opinii w Europejskim Parlamencie, a więc także w tym sporze nie należy liczyć na specjalną życzliwość tego gremium. Mówię o tym z wielkim bólem, ale tak jest. Wydaje mi się, że ten spór dla parlamentu był wielkim zaskoczeniem, gdyż Polska uchodziła za dobrego sojusznika zarówno Stanów Zjednoczonych, jak i Izraela. W sprawach bliskowschodni Izrael mógł z reguły liczyć na wsparcie z naszej strony. Warto przy tym pamiętać, że na tym forum Izrael nie ma najlepszej prasy. Jest tutaj, zwłaszcza po stronie europejskiej lewicy, wielu zwolenników sprawy palestyńskiej. Jest więc zaskoczenie, że otwieramy jeszcze jedną płaszczyznę konfliktu.

Weto prezydenta otwiera możliwości skorygowania niektórych zapisów ustawy o IPN, ale pozostaje pytanie, co w szerszej płaszczyźnie możemy zrobić, aby załagodzić konflikt z Izraelem i Stanami Zjednoczonymi ?

Uważam, że można wyjść z tej sytuacji deklarując korektę kontrowersyjnego przepisu i podejmując na arenie międzynarodowej inicjatywy, przynajmniej w dwóch sprawach. Myślę o dużej konferencji międzynawowej, która potwierdziłaby, że pamięć o zbrodniach II wojny światowej, pamięć o Holokauście i zbrodniach popełnionych na innych narodach jest dobrem wspólnoty międzynarodowej. Można wykorzystać świetny głos ministra spraw zagranicznych RFN Sigmara Gabriela, jako argument  za tą inicjatywą.. Kolejnym krokiem byłoby przygotowanie przez Polskę projektu konwencji w sprawie szczególnej ochrony terenów byłych obozów koncentracyjnych i zagłady, gdyż duża część z nich jest poza ochroną publiczną. Doświadczyliśmy tego w sprawie Gusen. Pamiętamy ,ze protesty Pani Minister Gawin zapobiegły tam pracom, które były objawem braku szacunku dla ofiar zbrodni. Polska mogłaby być inicjatorem konwencji, nakładającej obowiązek szczególnej ochrony tych obszarów. Gdybyśmy zadeklarowali korektę przepisów i dialog, możliwe byłoby wyjście z sytuacji kryzysowej. Wymaga to jednak także przestawienia doktryny w polityce historycznej na taką, która umieszcza polskie doświadczenie w płaszczyźnie uniwersalnej i czyni je atrakcyjnym dla wspólnoty międzynarodowej.

z Kazimierzem M. Ujazdowskim rozmawiał Andrzej Grajewski

wywiad został opublikowany w tygodniku Gość Niedzielny

Monopol i prowizorka

Uchwalenie ustaw sądowych i rewolucja w ordynacji wyborczej kończą pewien etap przekształcania państwa i wprowadzania nowych mechanizmów stosowania władzy. Nic nie zapowiada, by premierostwo Mateusza Morawieckiego miało naprawić wyrządzone szkody i odstępować od obranego kursu. Stan obecny wymaga pogłębionej analizy przy użyciu nowych pojęć i terminów.

Pojęcie „autorytaryzm” jest jednocześnie zbyt radykalne i nieadekwatne. Z jednej strony już dziś przesądza o wykluczeniu w pełni konkurencyjnych wyborów, z drugiej nie jest w stanie ująć i definiować całości skutków nowego systemu władzy.

Autorytaryzm w publicystycznym ujęciu kładzie nacisk na władzę jednostki i doprowadzenie do sytuacji, w której opozycja nie będzie mogła dojść do władzy drogą autentycznych wyborów. Wprawdzie wiele wskazuje na to, że PiS dąży do deformacji wyborów, ale opozycja wciąż dysponuje potencjałem i zasobami, które pozwalają na skuteczną rywalizację wyborczą. Bardziej istotne jest to, że termin „autorytaryzm” nie wyjaśnia specyfiki wprowadzonego systemu oraz jego skutków dla funkcjonowania państwa w dzisiejszym świecie i ochrony praw jednostki.

Uległy sędzia nie usprawni sądu

Podstawową właściwością nowego systemu jest połączenie politycznego monopolu kierownictwa partii rządzącej i personalnie jej lidera z niską efektywnością państwa, utrzymaniem starych wad ustrojowych i prowizorycznością zmian. PiS zbudował model władzy monopolistycznej, nieefektywnej i prowizorycznej.

Efektywne państwo łączy przywództwo i sprawność władzy wykonawczej z umiejętnością współpracy z instytucjami niezależnymi oraz celową dystrybucją zaufania i kompetencji zarówno w obrębie sektora rządowego, jak samorządu. Polska nie ma ani jednego, ani drugiego.

Państwo w wydaniu PiS oparte jest na skrajnej redukcji zaufania ze szkodą dla jakości instytucji i ochrony praw jednostki. Pierwszym skutkiem podporządkowania Trybunału Konstytucyjnego jest obniżenie standardu ochrony praw jednostki.

TK w obecnym stanie nie będzie zdolny do „pozytywnych interwencji”, które stanowiły o jego przydatności dla państwa i obywateli zarówno w latach 90. ubiegłego wieku (np. obrona praw samorządu), jak i dosłownie w ostatnim czasie, gdy Trybunał umocnił klauzulę sumienia i zniósł bankowy tytuł egzekucyjny.

Miarą utraty autorytetu TK jako instytucji niezależnej jest niska aktywność w 2017 r. Liczba wydanych wyroków jest ośmiokrotnie mniejsza niż w roku 2015 (21 do 188). Spadła gwałtownie liczba skarg obywatelskich i pytań prawnych formułowanych przez sądy. Trybunał w latach 2011–2015 był traktowany przez opozycję jako instytucja niezależna, skoro aż 49 razy dochodziło do rozstrzygnięć z inicjatywy opozycji, w tym 38 z inicjatywy PiS. Destrukcja TK spowodowała, że obecnie wnioski wychodzą wyłącznie z kręgu partii rządzących i trudno przypisać im troskę o powiększenie standardu ochrony praw jednostki.

Również zmiana w sądownictwie nie może przynieść rezultatu w postaci usprawnienia całego systemu i lepszej realizacji prawa do sądu. Nastąpiło to w tych krajach, w których bez względu na status czy nawet brak istnienia rad sądowniczych (Dania) wypracowano wspólną odpowiedzialność władzy wykonawczej i przedstawicieli środowiska prawniczego. W Polsce model korporacyjny, który należało zmienić, zastąpiono podporządkowaniem sądownictwa i całego wymiaru sprawiedliwości jednej partii politycznej. Myśl o tym, że uległość środowiska sędziowskiego przyniesie skutek w postaci efektywności sądów, opiera się na niezrozumieniu działania instytucji i reakcji społecznych. Podporządkowanie sędziów skutkować będzie oportunizacją i unikaniem trudności, a nie lepszym funkcjonowaniem sądów.

Z pomocą zaufanych

PiS kilkakrotnie złamał konstytucję, nagminnie instrumentalizuje prawo, ale nie utrwala zmian i nie dba o ich mocne oparcie w zasadach prawnych. Zmiany opierają się na założeniu panowania politycznego, a nie szerszej i trwałej akceptacji społecznej.

Są do szybkiego odwrócenia i niosą ryzyko stosowania złych instrumentów przez nowa władzę. Nieufność wobec instytucji ustrojowych III RP nie skutkuje ich modernizacją, ale powrotem do mechanizmów centralistycznych i do ręcznego sterowania, właściwych dla systemu sprzed 1989 r. Taka skłonność widoczna była choćby w zawetowanej przez prezydenta Andrzeja Dudę ustawie o regionalnych izbach obrachunkowych.

Trzeba też podkreślić, że wykluczenie instytucji niezależnych od władzy wykonawczej i większości sejmowej pozbawia państwo możliwości autokorekty i usuwania błędów. Dziś już tylko w ograniczonym stopniu dostarczają one oceny i rekomendacje pozwalające na poprawienie błędnej polityki i wypełnienia luk. NIK utracił autorytet, kontrola parlamentarna zanika, ważne analizy i rekomendacje rzecznika praw obywatelskich nie tylko nie są słuchane, ale nawet są traktowane z wrogością.

Nowy model władzy nie mobilizuje aparatu państwa do podejmowania wspólnych przedsięwzięć z otoczeniem ze sfery samorządu czy tzw. trzeciego sektora. Wręcz przeciwnie, wprowadzając stan ciągłej niepewności, skłania urzędników i ekspertów do wycofania czy pomniejszania aktywności.

Wydaje się, że jest to świadoma gra na oportunizację administracji i rządzenie jedynie przy pomocy ludzi zaufanych. Destrukcja służby cywilnej musi demobilizować administrację, stwarzać wrażenie tymczasowości. Towarzyszące jej nominacje polityczne, w których trudno się dopatrzyć stosowania jakichkolwiek kryteriów merytorycznych, pogłębiają wrażenie, że kariery publiczne są wyłącznie pochodną lojalności wobec rządzącej partii i jej polityków. Gdy spojrzymy na to oczyma młodych, dobrze wykształconych ludzi, którzy – zwłaszcza poza największymi miastami – mają kłopot ze znalezieniem pracy wymagającej wyższego wykształcenia, to uznamy, że państwo traci w ich oczach resztki wiarygodności i autorytetu.

Gdy centralizm nie pomaga

Nawet jeśli władzy udało się osiągnąć cząstkowe sukcesy (walka z niepłaceniem VAT), to nie poszły za tym systemowe zmiany i wykształcenie umiejętności reagowania w sytuacji, gdy potrzebne jest jednoczesne zaangażowanie wielu segmentów władzy. W trakcie klęsk żywiołowych latem ujrzeliśmy, jak słabo reaguje państwo obezwładnione przez nieufność i centralizm.

PiS nie buduje nowych instytucji, za to utrzymuje stare wady. Widoczne są one zarówno w perspektywie makro-, jak i mikroinstytucjonalnej. W perspektywie makro jaskrawo widoczne jest rozbicie i prymitywizacja procesu legislacyjnego. Tu mają swe źródła rażące błędy legislacyjne, takie, do jakich doszło w przypadku ustaw o wykupie ziemi i wycince drzew. Legislacja pozostaje rozbita między resorty. Ponadto omija się tryb konsultacji, ukrywa się projekty rządowe pod postacią poselskich, a wysłuchania publiczne stosuje się rzadko (tylko dwa razy w 2016 r.) i nigdy w stosunku do ustaw budzących kontrowersje. Utrzymywanie przez PiS niskiej transparentności pozwala na niekorzystne działanie lobbingu (np. wycinka drzew).

Perspektywa mikroinstytucjonalna jest nie mniej wymowna. Sprawozdanie rzecznika praw obywatelskich za 2016 r. wskazuje na to, że administracja skarbowa wbrew przyjętym deklaracjom nie stosuje zasady wyjaśniania wątpliwości na korzyść podatnika. Wciąż pozostają nierozwiązane takie kwestie społeczne, jak pomoc dla rodzin wychowujących dzieci niepełnosprawne czy ochrona standardów prawa pracy w sieciach handlowych, a także problemy osób zepchniętych do przymusowego samozatrudnienia, którym obiecywano choćby reformę składki ZUS.

Nie grzeszyć brakiem wizji

Podczas jednej z debat prof. Andrzej Zybertowicz stwierdził, że PiS przechowuje państwo w kapsule ochronnej przed złymi procesami zewnętrznymi. Trudno o większe niezrozumienie wymogów współczesnej rywalizacji. Silna stroną Polski jest spójność społeczna i brak egoizmów regionalnych czy etnicznych dezintegrujących wspólnotę. To oczywiste, że państwo musi wypełniać funkcję ochrony bezpieczeństwa.

Ale jeszcze bardziej potrzebuje nowoczesnych instytucji i kultury konsolidowania sił wokół zadań strategicznych, po to, by wpływać na rzeczywistość.

Modernizacja wymaga rzeczywistego partnerstwa z samorządem. Tymczasem obserwujemy centralizację, brak myślenia o dopasowaniu ustroju samorządu do nowych wyzwań, związanych choćby z osłabieniem roli regionów w dystrybucji środków europejskich, koniecznością korekty modelu władzy powiatowej czy określeniem kwestii statusu największych i średnich miast. Trzymając się analogii z zakresu techniki, prof. Zybertowicz zaleca państwo kapsułę, w której skądinąd coraz trudniej oddychać, podczas gdy nowoczesne państwa przypominają raczej mobilne pojazdy, zdolne do pokonywania przeszkód.

W żadnym razie nie bagatelizuję niebezpieczeństwa, że obóz rządzący dąży do władzy na własność. Użycie nowych instrumentów – zawłaszczenia Państwowej Komisji Wyborczej, nowej izby Sądu Najwyższego – mających wpływ na wybory usprawiedliwia taki niepokój. W takiej sytuacji organizowanie presji obywatelskiej jest naturalną reakcją środowisk niezależnych. Nie mniej poważnym zadaniem jest jednak opisanie zachodzących zmian i przedstawienie alternatywy ustrojowej, z którą mogłyby się identyfikować szerokie kręgi społeczeństwa. Taka alternatywa nie może żywić się nostalgią za dawnym stanem rzeczy. Musi łączyć przywiązanie do cywilizowanych zasad ustrojowych, w tym równowagi konstytucyjnej, z odpowiedzią na istotne słabości polskiego państwa.

Opozycja nie może grzeszyć brakiem wizji dobrze urządzonego państwa. Ta wizja nie może powstać na gruncie tej wersji doktryny liberalnej, która udzielała odpowiedzi tylko na pytanie, czego państwo nie powinno robić, i pozostawała obojętna na społeczną odpowiedzialność władzy publicznej. Opozycja musi zapowiedzieć, że nie skorzysta z instrumentów ustanowionych przez PiS, odwoła się do osób, które są w stanie zbudować niezależność TK, w miejsce dzisiejszej niepewności wprowadzi stabilną służbę cywilną, zerwie z dzikimi praktykami obsady stanowisk w spółkach Skarbu Państwa. Ustanowi rzetelne kryteria dostępu do służby publicznej dla ludzi młodych i nie pozwoli na istnienie obszarów krzywdy społecznej.

Kazimierz Michał Ujazdowski

tekst opublikowany na stronie www.rp.pl

NEWSLETTER

Zostaw swój e-mail i bądź na bieżąco z działaniami Kazimierza Michała Ujazdowskiego

(wymagane) Wyrażam zgodę na otrzymywanie drogą elektroniczną na wskazany przeze mnie adres email informacji o działalności Kazimierza Michała Ujazdowskiego

FreshMail.pl
O mnie
  • biogram
  • Dla Wrocławia
  • Program dla Wrocławian
  • zespół poselski
  • biura
  • współpraca
  • Biuro prasowe
Działalność publiczna
  • wrocław
  • #SprawyDoZałatwienia
  • konstytucja i reforma instytucji
  • obrona praw samorządu
  • prawa i wolności jednostek
  • wsparcie dla rodziny i cywilizacji życia
  • bezpieczeństwo i walka z terroryzmem
  • edukacja publiczna
  • kultura
  • ustrój ue
  • polityka zagraniczna
  • Obudź swój potencjał
  • Twój głos w Europie
  • Plan dla Polski w Europie
  • wydarzenia
  • polecam
Uniwersytet
  • książki
  • artykuły
Publicystyka
  • książki
  • artykuły
Multimedia
  • Galeria
  • Wideo

Zapisz się na newsletter

Zostaw swój e-mail i bądź na bieżąco z działaniami Kazimierza Michała Ujazdowskiego

(wymagane) Wyrażam zgodę na otrzymywanie drogą elektroniczną na wskazany przeze mnie adres email informacji o działalności Kazimierza Michała Ujazdowskiego

FreshMail.pl